Jeżeli pracownik zwolniony z przyczyn dotyczących pracodawcy otrzymał odprawę, a odwoła się do Sądu pracy od wypowiedzenia i wygra sprawę o przywrócenie do pracy musi zwrócić pracodawcy otrzymaną odprawę.
Niestety, zgodnie z obowiązującym stanem prawnym, a w szczególności z ugruntowanym orzecznictwem sądów, w tym Sądu Najwyższego, w przypadku przywrócenia pracownika do pracy przestaje obowiązywać podstawa prawna wypłacenia odprawy z powodu rozwiązania umowy z przyczyn niedotyczących pracowników. W takiej sytuacji świadczenie to staje się świadczeniem wypłaconym nienależnie i powinno zostać zwrócone przez pracownika.
Jeżeli pracownik nie zwróci odprawy, pracodawca ma prawo wystąpić do sądu z pozwem o zasądzenie jej zwrotu na podstawie art. 47 § 1 w zw. z art. 300 Kodeksu pracy w zw. z art. 410 § 2 Kodeksu cywilnego.
Orzecznictwo Sądu Najwyższego.
Kwestia powinności ewentualnego zwrotu odprawy pieniężnej w razie przywrócenia pracownika do pracy została wyjaśniona w orzecznictwie Sądu Najwyższego. Jak wynika z wyroku z dnia 7 października 2007 r., sygn. akt II PK 29/07: „skutkiem ustalenia w toku procesu sądowego braku przyczyn niedotyczących pracownika, które uzasadniałyby wypowiedzenie umowy o pracę, musi być uznanie bezpodstawności wypłaty odprawy pieniężnej. Świadczenie to przysługuje bowiem tylko wówczas, gdy rozwiązanie umowy o pracę następuje właśnie z tych przyczyn. (…)”.
W wyroku z dnia 26 czerwca 2006 r., sygn. akt II PK 330/05 Sąd Najwyższy podkreślił, że pracownik, wnosząc pozew o przywrócenie do pracy powinien liczyć się z tym, że powództwo może zostać uwzględnione i wtedy odpadnie podstawa zapłaty odprawy, a odprawa wypłacona stanie się świadczeniem nienależnym. Z uzasadnienia tego rozstrzygnięcia wynika, że nie ma znaczenia fakt, iż pracownik nie jest już wzbogacony, ponieważ zużył uzyskaną odprawę na bieżące potrzeby. Przepis art. 409 Kodeksu cywilnego, do którego odsyła art. 410 Kodeksu cywilnego o nienależnym świadczeniu, stanowi, „że obowiązek zwrotu korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa, jeśli ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu”.
Odprawa pieniężna przysługuje pracownikowi zwolnionemu z pracy z przyczyn określonych w ustawie o zwolnieniach grupowych. Nie stanowi ona odszkodowania. Jest rekompensatą za utratę pracy, a skoro przywrócenie do pracy restytuuje (przywraca) stosunek pracy, staje się ona świadczeniem nienależnym w rozumieniu art. 410 Kodeksu cywilnego i podlegającym obowiązkowi zwrotu według zasad wynikających z art. 409 Kodeksu cywilnego.
Zdaniem Sądu Najwyższego odprawa wypłacona pracownikowi w związku z rozwiązaniem z nim umowy o pracę na podstawie przepisów prawa pracy o zwolnieniach grupowych, po przywróceniu pracownika do pracy podlega zaliczeniu na poczet wynagrodzenia, o którym mowa w art. 47 § 1 Kodeksu pracy (wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy). Wynagrodzenie to przysługuje pracownikowi za czas, przez który pozostawał bez pracy – nie więcej jednak niż za 2 miesiące, a gdy okres wypowiedzenia wynosił 3 miesiące, nie więcej niż za jeden miesiąc. Jeśli sąd nie zasądził na rzecz pracownika takiego wynagrodzenia lub wypłacona mu odprawa przewyższa to wynagrodzenie, to należy uznać, że zakład pracy może dochodzić od pracownika zwrotu odprawy.
Przywrócenie pracownika do pracy prawomocnym wyrokiem sądu powoduje, że odpada podstawa prawna odprawy z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn dotyczących pracodawcy, do wypłaty której pracodawca zobowiązał się w ugodzie pozasądowej (Wyrok Sądu Najwyższego z 3 lutego 2006 r., II PK 158/05, OSNP 2006/23-24/357)
Odprawa wypłacona pracownikowi w związku z rozwiązaniem stosunku pracy na podstawie art. 8 ustawy z 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy… (DzU z 1990 r. nr 4, poz. 18 ze zm.), po przywróceniu do pracy, podlega zaliczeniu na poczet wynagrodzenia, o jakim mowa w art. 47 § 1 Kodeksu pracy (Wyrok Sądu Najwyższego z 9 listopada 1990 r., I PR 351/90).
Kwota odprawy.
Nienależną odprawę pracownik, który otrzymał ją w związku ze zwolnieniem z pracy, i który został do tej pracy następnie przywrócony, zwraca w kwocie brutto (czyli wraz z kwotą podatku). W takiej sytuacji nie ma podstaw do korygowania informacji PIT-11 ani deklaracji rocznej PIT-4R za ubiegły rok, w której odprawa została wykazana. Wynika to z tego, iż pracownik w rzeczywistości otrzymał odprawę, która stanowiła jego faktyczny przychód, więc prawidłowo wykazano to świadczenie we wspomnianych dokumentach.
Pracownik zwracający w 2017 r. otrzymaną rok wcześniej odprawę ma możliwość odliczenia jej kwoty w zeznaniu rocznym składanym za 2017 r.
Na takim stanowisku stanął Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z 20 czerwca 2017 r., sygn. 0111-KDIB2-3.4011.37.2017.1.HK.
W interpretacji stwierdzono, że „(…) przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie regulują wprost, czy zwrot nienależnie pobranych świadczeń powinien być dokonany w kwotach przed potrąceniami (tzw. kwotach brutto), czy też w kwotach uwzględniających potrącenia (tzw. kwotach netto), jednakże precyzują w jaki sposób można odzyskać podatek w przypadku dokonania zwrotu nienależnie pobranego świadczenia w kwocie przed potrąceniami (tzw. kwocie brutto).
Zarówno art. 41b, jak i przepis art. 26 ust. 1 pkt 5 dotyczą sytuacji, w których zwrócone przez podatnika nienależnie pobrane świadczenia uprzednio zwiększyły dochód podlegający opodatkowaniu, dlatego też zwrot ten dokonywany w kwocie – łącznie z pobranymi zaliczkami na podatek dochodowy – gwarantuje odzyskanie przez podatnika tych zaliczek.
Ponadto należy zgodzić się z opinią Wnioskodawcy, że w przedstawionym stanie faktycznym pracodawca nie ma podstaw do skorygowania deklaracji rocznej PIT-4R za 2016 r., ponieważ pracownik w rzeczywistości otrzymał odprawę, która stanowiła jego faktyczny przychód w 2016 r.
Kwotę zwróconą w danym roku podatkowym, należy wykazać w zeznaniu składanym za ten rok podatkowy oraz w załączniku PIT/O w pozycji „Zwrot nienależnie pobranych świadczeń, które uprzednio zwiększały dochód podlegający opodatkowaniu, jeżeli nie zostały one potrącone przez płatnika”.
Zatem pracownik będzie miał możliwość odliczenia w zeznaniu rocznym składanym za 2017 r. zwróconej w 2017 r. kwoty nienależnie pobranego świadczenia, które uprzednio zwiększyło dochód podlegający opodatkowaniu. W przypadku zaś, gdy kwota odliczenia przekroczy kwotę dochodu uzyskanego przez pracownika w 2017 r., kwota ta będzie mogła zostać odliczona od dochodu uzyskanego w najbliższych kolejno następujących po sobie 5 latach podatkowych. (…)”.