Postępowanie pojednawcze jest postępowanie fakultatywnym. Ma na celu zawarcie ugody sądowej i uniknięcie wszczynania, często długotrwałego procesu. Jednocześnie może być sygnałem dla przeciwnika, że wzywający jest zdecydowany na dochodzenie roszczeń i jeśli strony nie osiągną porozumienia, to sprawa zostanie skierowana na drogę postępowania sądowego.
.
W jakich sprawach można przeprowadzić postępowania pojednawcze?
Zgodnie z art. 184 Kodeksu postępowania cywilnego: „sprawy cywilne, których charakter na to zezwala, mogą być uregulowane drogą ugody zawartej przed wniesieniem pozwu. Sąd uzna ugodę za niedopuszczalną, jeżeli jej treść jest niezgodna z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa”.
Żaden z przepisów nie zawiera katalogu spraw, w których dopuszczalne jest zawarcie ugody. Jest to przede wszystkim uzależnione od przedmiotu sprawy. Zawracie ugody będzie możliwe, w szczególności w sprawach o alimenty, zachowek oraz innych sprawach o zapłatę, o dział spadku czy podział majątku wspólnego.
Przeprowadzenie postępowania pojednawczego nie jest możliwe w sprawach, w których wprost wyłączono możliwość zawarcia ugody np. sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych oraz w sprawach, w których sąd nie może wydać orzeczenia wyłącznie w oparciu o uznanie powództwa lub przyznanie okoliczności faktycznych np. unieważnienie małżeństwa, ustalanie istnienia bądź nieistnienia małżeństwa, rozwód, ustalenie pochodzenia dziecka, rozwiązanie przysposobienia.
.
Wniosek o zawezwanie do próby ugodowej
Wierzyciel, chcąc zainicjować postępowania pojednawcze musi złożyć wniosek o zawezwanie do próby ugodowej. W takim postępowaniu strony zwane są wzywającym i przeciwnikiem. W wezwaniu należy zwięźle opisać sprawę i przedstawić propozycje ugodowe.
Wniosek należy złożyć do sądu rejonowego ogólnie właściwego dla przeciwnika, czyli do sądu, w którego okręgu przeciwnik ma miejsce zamieszkania albo siedzibę. Jeśli przeciwnik nie ma miejsca zamieszkania w Polsce, ogólną właściwość oznacza się według miejsca jego pobytu w Polsce, a gdy nie jest ono znane lub nie leży w Polsce – według ostatniego miejsca zamieszkania pozwanego w Polsce. Jeśli nie uda się ustalić sądu właściwego w powyższy sposób, wniosek należy złożyć do sądu rejonowego właściwego dla miejsca zamieszkania albo siedziby wzywającego.
Od 2019 r. wniosek o zawezwanie do próby ugodowej podlega wyższej opłacie sądowej. Opłata ta wynosi 1/5 opłaty od pozwu w danej sprawie, jednak nie mniej niż 30 złotych.
.
Przebieg postępowania pojednawczego
Postępowanie pojednawcze przeprowadzana sąd w składzie jednego sędziego. Sąd wyznacza posiedzenie, na które wezwane są strony. Z posiedzenia sporządza się protokół. Jeżeli doszło do ugody, jej osnowę wciąga się do protokołu albo zamieszcza się w odrębnym dokumencie stanowiącym załącznik do protokołu i stwierdza podpisami stron. Jeśli nie doszło do zawarcia ugody informację o tym zamieszcza się w protokole.
Brak stawiennictwa na posiedzeniu ma wpływ na obowiązek zwrotu kosztów wywołanych próbą ugodową. Jeżeli to wzywający nie stawi się na posiedzenie, sąd na żądanie przeciwnika włoży na niego obowiązek zwrotu kosztów wywołanych próbą ugodową.
Jeśli to przeciwnik bez usprawiedliwienia nie stawi się na posiedzenie, sąd na żądanie wzywającego, który wniósł następnie w tej sprawie pozew, odpowiedź na pozew, sprzeciw lub zarzuty od nakazu zapłaty, uwzględni koszty wywołane próbą ugodową w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie.
.
Próba ugody a przerwanie biegu przedawnienia.
Ustawa z dnia 2 grudnia 2021 roku o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw zmienia skutki zawezwania do próby ugodowej i wszczęcia mediacji. Zmiany wchodzą w życie z dniem 30 czerwca 2022 roku.
Nowa regulacja wprost wymienia wniosek o zawezwanie do próby ugodowej jako przyczynę zawieszenia biegu przedawnienia co do roszczeń objętych wnioskiem. Zatem złożenie wniosku
o zawezwanie do próby ugodowej nie będzie traktowane jako czynność zmierzająca bezpośrednio do dochodzenia roszczenia i nie będzie przerywało biegu przedawnienia. Oczywiście zawezwanie do próby ugodowej dalej będzie wydłużało okres przedawnienia, ale tylko o czas trwania postępowania pojednawczego. Podobnie w przypadku wszczęcia mediacji.
Od 30 czerwca 2022 roku zawezwanie do próby ugodowej oraz wszczęcie mediacji będzie więc wyłącznie zawieszać, a nie przerywać bieg przedawnienia. Do postępowań pojednawczych wszczętych przed tą datą stosuje się regulacje, czyli skutki dotychczasowe.
.
W wielu sprawach, istnieje możliwość zawarcia ugody a skierowanie wniosku o zawezwanie do próby ugodowej może być sygnałem dla drugiej strony, że nie zrezygnujemy z roszczeń. Ponadto posiedzenie pojednawcze jest szansą na szybsze rozwiązanie sporu, niż postępowanie sądowe.