Praca w systemie zmianowym, w którym pracuje się na 3 zmiany- rano, popołudnie oraz nocą, z zachowaniem norm odpoczynku i dni wolnych od pracy to tzw. systemie czterobrygadowym.
W dużym skrócie powiedzieć można, iż system pracy czterobrygadowym to taki system, w którym pracownicy są podzieleni na 4 grupy (brygady), z których każda pracuje według grafiku brygady, w najczęściej 3-zmianowym systemie.
Patrząc na taki system z perspektywy dnia pracy, jest to układ, w którym jedna brygada przychodzi na I zmianę, druga na II zmianę, trzecia na III zmianę, a czwarta w tym czasie odpoczywa. Po kilku dniach takiej pracy, brygady, z zachowaniem gwarantowanego Kodeksem Pracy odpoczynku zmieniają zmiany.
Do końca 2003 roku w Kodeksie Pracy istniała czterobrygadowa organizacja pracy. Obecnie, w Kodeksie Pracy nie występuje już termin „system czterobrygadowy”.
Art. 140. § 1 Kodeksu Pracy umożliwił wprowadzenie rozkładów czasu, w których pracownicy zaczynają pracę o różnych porach w ciągu doby. W efekcie, nie naruszając przepisów o normach i ogólnym wymiarze czasu pracy, można wprowadzić zmianowy system pracy, który będzie polegał na tym, że pracownicy zostaną przydzieleni do brygad, które będą pracować w systemie zmianowym.
Zmianowy system czasu pracy może obejmować różną ilość zmian. Najczęściej stosuje się pracę na dwie zmiany (np. w sklepach, barach, restauracjach, które są czynne dłużej niż 12 godzin, ale krócej niż dobę), na trzy zmiany (zmianami po 8 godzin można pokryć całą dobę) bądź na 4 zmiany (zmiany zachodzą na siebie i następują co 6 godzin).
System czterozmianowy a system czterobrygadowy.
W systemie 4 – zmianowym pracownicy pracują na 4 zmiany (czyli są 4 różne godziny rozpoczęcia pracy w ciągu doby – np. pierwsza zmiana rozpoczyna się o 08:00, druga o 14:00, trzecia o 20:00 a czwarta o 02:00). Grafik pracy musi być ułożony tak, by zachować przeciętne normy czasu pracy oraz odpoczynku.
Harmonogram systemu czterobrygadowego.
Przy planowaniu czasu pracy dla załogi pracujące w czterech brygadach sporządza się harmonogram dla każdej brygady oraz harmonogramy czasu pracy dla pracowników indywidualnych.
W grafikach dla brygad z reguły planuje się więcej dni pracy, niż wynika to z przepisów. Indywidualne grafiki pozwalają zaplanować wolne dla pracownika zgodnie z Kodeksem Pracy. Harmonogram pracy w systemie czterobrygadowym musi być dostarczony pracownikowi na przynajmniej tydzień przed rozpoczęciem okresu, na który został zaplanowany i musi obejmować minimum miesiąc. W praktyce stosuje się tu grafiki półroczne lub całoroczne dla brygad.
System czterobrygadowy – dodatek.
Czterobrygadowy system pracy może uprawniać pracownika to pobierania dodatku za pracę zmianową. Jest to dodatek w formie ryczałtu, wypłacany za każdą godzinę pracy na zmianie innej niż pierwsza. Jego wysokość zależy zarówno od zmiany, jak i często od stanowiska pracownika. Dodatek zmianowy nie jest obowiązkowy dla pracodawcy (może on go wypłacać, ale nie musi).
Pracownikom pracującym w porze nocnej, przysługuje dodatek do wynagrodzenia za pracę w porze nocnej (tj. zmiana nocna, to zmiana ustalona między 21:00 a 7:00), w wysokości 20% stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę. Z racji tego, że w każdym miesiącu mamy nieco inną liczbę godzin pracy, to wysokość dodatku za pracę w nocy między poszczególnymi miesiącami może się różnić. W 2019 roku będzie to miedzy 2,56 do 2,96 za godzinę pracy (Podstawa prawna – Art. 1518 § 1 Kodeksu Pracy).
System czterobrygadowy – przepisy.
Do 2003 roku, system czterobrygadowy określał Kodeks Pracy. Obecnie, w systemach uwzględniających 4-brygady, zastosowanie mają przepisy rozdziału IV – Systemy i rozkłady czasu pracy. Zgodnie z przepisami, Art. 140. § 1, rozkład czasu pracy może przewidywać różne godziny rozpoczynania pracy w dniach, które zgodnie z tym rozkładem są dla pracowników dniami pracy.
Praca czterobrygadowa a dni wolne.
Zgodnie z art. 147 Kodeksu Pracy, w każdym systemie czasu pracy, jeżeli przewiduje on rozkład czasu pracy obejmujący pracę w niedziele i święta, pracownikom zapewnia się łączną liczbę dni wolnych od pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym odpowiadającą co najmniej liczbie niedziel, świąt oraz dni wolnych od pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy przypadających w tym okresie.
Wynika z tego przepisu, że pracodawca tak musi zaplanować harmonogram pracy dla pracownika, by zapewnić mu odpowiednią ilość czasu wolnego. Pracownik, którego zmiany mogą wypadać w niedziele, powinien mieć przynajmniej raz na 4 tygodnie jedną niedzielę wolną (art. 151 KP).