Czynny żal to instytucja prawa karnego, która pozwala na uniknięcie odpowiedzialności za popełnienie czynu zabronionego. Należy jednak pamiętać, że czynny żal to narzędzie wprowadzone przez ustawodawcę na ścisłe określonych zasadach i tylko spełnienie odpowiednich warunków umożliwia prawidłowe skorzystanie z tego rozwiązania.
.
Podstawy prawne czynnego żalu
Podstawy instytucji czynnego żalu, zostały przez ustawodawcę wprowadzone w przepisach dwóch aktów prawnych: Ustawy z dnia 10 września 1999 roku – Kodeks karny skarbowy oraz Ustawy z dnia 6 czerwca 1997 roku – Kodeks karny. Kluczowe pozostaje 5 obecnie obowiązujących artykułów: z kodeksu karnego skarbowego: art. 16, 16 a oraz 67 § 3, oraz z kodeksu karnego: art. 15 i 23.
.
Definicja
Podstawową definicję czynnego żalu ustawodawca wprowadził w art. 16 kodeksu karnego skarbowego, gdzie zdecydował, że: „nie podlega karze za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe sprawca, który po popełnieniu czynu zabronionego zawiadomił o tym organ powołany do ścigania, ujawniając istotne okoliczności tego czynu, w szczególności osoby współdziałające w jego popełnieniu”.
.
Cztery warunki skorzystania z czynnego żalu
Ustawodawca wprowadził cztery podstawowe warunki, umożliwiające skorzystanie z instytucji czynnego żalu – wszystkie muszą zostać spełnione łącznie.
-
Popełnienie przestępstwa
W pierwszej kolejności należy zaznaczyć, że z czynnego żalu można skorzystać dopiero po popełnieniu czynu zabronionego. Nie można więc skorzystać z niego przed jego popełnieniem.
.
-
Zawiadomienie organu
Drugim koniecznym elementem jest, aby zawiadomić organy powołane do ścigania. Mogą to być urzędy skarbowe, inspektorzy kontroli skarbowej, urzędy celne, Straż Graniczna, Policja Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Żandarmeria Wojskowa czy Centralne Biuro Antykorupcyjne. Ważne jest, aby zawiadomienie zostało przekazane do właściwego organu ścigania, jednak skierowanie go do niewłaściwego organu nie wyłącza samej możliwości skorzystania z instytucji czynnego żalu. Złożenie zawiadomienia do niewłaściwego organu albo nieprawidłowe oznaczenie pisma, nie wpływa na jego skuteczność. Warunkiem by pismo zadziałało, jest konieczność zawarcia w nim wszystkich elementów przewidzianych przepisami prawa oraz to, aby z treści jednoznacznie wynikało, że sprawca chce wyrazić czynny żal.
.
-
Ujawnienie istotnych okoliczności
Ustawodawca wymaga by zawiadomienie zawierało ujawnienie istotnych okoliczności czynu, w tym w szczególności osób współdziałających w jego popełnieniu. Jest to w praktyce jeden z najczęściej łamanych warunków przez podatników. Należy pamiętać, że choćby częściowe niedopełnienie tego obowiązku (ujawnienia istotnych okoliczności), wyłącza prawo do skorzystania z czynnego żalu.
.
-
Termin złożenia zawiadomienia
Kluczowy pozostaje również czwarty warunek skorzystania z instytucji czynnego żalu. Podatnik powinien złożyć zawiadomienie zanim organ ścigania miał informacje o tym czynie. Zgodnie z par. 5 art. 16 ustawy kodeks karny skarbowy, zawiadomienie jest bezskuteczne, jeżeli zostało złożone:
-
w czasie, kiedy organ ścigania miał już wyraźnie udokumentowaną wiadomość o popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego;
-
po rozpoczęciu przez organ ścigania czynności służbowej, w szczególności przeszukania, czynności sprawdzającej lub kontroli zmierzającej do ujawnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, chyba że czynność ta nie dostarczyła podstaw do wszczęcia postępowania o ten czyn zabroniony.
.
Dodatkowe warunki
Ustawodawca wprowadził również szereg dodatkowych warunków, które konieczne są do skorzystania z czynnego żalu. Do najważniejszych z nich zaliczyć należy konieczność uiszczenia wymaganej należności publicznoprawnej w całości. Warto również pamiętać, że niektóre osoby nie mogą skorzystać z instytucji czynnego żalu (są do przede wszystkim sprawcy, którzy kierowali wykonaniem ujawnionego czynu zabronionego, wykorzystywali uzależnienie innych osób, organizowali grupę oraz inne, określone w§ 6 art. 16 kodeksu karnego skarbowego).
.
Czynny żal może zostać przygotowany w różnych formach. Zgodnie z art. 16 § 4 kodeksu karnego skarbowego, standardowo zawiadomienie należy wnieść na piśmie w formie papierowej lub elektronicznej, albo ustnie do protokołu.
W art. 16a ustawy kodeks karny skarbowy ustawodawca zdecydował również, że rodzajem czynnego żalu może by korekta deklaracji. Przepis ten stanowi, że podatnik, który złożył prawnie skuteczną (w rozumieniu ordynacji podatkowej) korektę deklaracji podatkowej i uiścił niezwłocznie należność publicznoprawną, również nie będzie podlegał karze za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe.
.
Konkluzja.
Czynny żal jest de facto przyznaniem się do popełnienia przestępstwa, które ma na celu uchronienie nas od poniesienia kary. Proszę pamiętać, że jest to przyznanie się do przestępstwa, dlatego też bardzo ważne jest uzasadnienie złożone organowi ścigania, które ma ten organ przekonać, że pomimo popełnienia przestępstwa, nie należy was ukarać. Dlatego bardzo ważnym jest dobre, przekonywujące uzasadnienie naszego pisma. W ramach prowadzonej Kancelarii, z przyjemnością pomogę Państwu takie pismo sformułować, mam w tym doświadczenie.