Co to jest stalking (art. 190a kk)?
Zgodnie z art. 190a k.k. stalking jest zachowaniem polegającym na tym, że poprzez uporczywe nękanie innej osoby lub osoby jej najbliższej wzbudza się u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia lub istotnie narusza się jej prywatność.
.
Uporczywość.
Aby można było mówić o tym, że dane zachowanie jest uporczywe, muszą zaistnieć wspólnie dwa elementy. Po pierwsze, pojęcie uporczywości zakłada specyficzne nastawienie sprawcy, polegające na nieustępliwości i chęci postawienia na swoim. Po drugie, dane zachowanie musi trwać przez pewien dłuższy czas, co oczywiście jest wskaźnikiem bardziej obiektywnym. Oznacza to, że stalkingiem nie będzie jednorazowe zachowanie. Musi ono trwać określony czas i cechować się uporem. Ocena, czy dane zachowanie będzie podpadało pod pojęcie stalkingu, zawsze musi być odniesiona do okoliczności konkretnego przypadku.
.
Nękanie.
Samo pojęcie nękania to takie zachowanie jak: zbliżanie się do osoby, nawiązywanie kontaktu przez środki komunikacji na odległość (dzwonienie, wysyłanie sms-ów, szukanie kontaktu na Facebooku), zamawianie towarów i usług na cudze dane osobowe, powodowanie nawiązania kontaktu przez osoby trzecie, grożenie naruszeniem życia, zdrowia, integralności cielesnej, wolności danej osoby lub osoby jej bliskiej, wszelkie inne działania które naruszają sposób w jaki ktoś prowadzi swoje życie.
.
Skutek.
Stalking jako uporczywe nękanie jest przestępstwem skutkowym. Aby można było mówić o jego popełnieniu, zachowanie sprawcy musi wywołać u ofiary uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia lub istotnie naruszać jej prywatność. Odnosząc się do poczucia zagrożenia, chodzi o obiektywną ocenę a nie jedynie subiektywne odczucia osoby prześladowanej. Pojęcie naruszenia prywatności należy rozumieć szeroko. Odnosi się ono do życia prywatnego, rodzinnego, nienaruszalności mieszkania, związanego z pracą, tajemnicy korespondencji czy też ochrony informacji dotyczącej danej osoby.
.
Działanie Stalkera.
Nękanie telefonami i sms-ami
Jednym z najczęstszych przykładów stalkingu jest tzw. nękanie telefonami, sms-ami jak i aktywnością na portalach społecznościowych. Często Stalker działa z różnych numerów, kont. W pewnym momencie działanie takie może doprowadzić u odbiorcy do lęku związanego z wzięciem telefonu do ręki. Osoba prześladowana może się bowiem obawiać, że to znowu dręczyciel próbuje się z nią kontaktować.
.
Śledzenie.
Inną częstą forma stalkingu jest nieustanne śledzenie ofiara. Może to przybierać zarówno formę tzw. „cichego śledzenia” i próby bycia niezauważonym, jak i intencjonalnego pokazywania się w określonych miejscach i demonstrowanie swojej obecności. Przypadek ten często związany jest z byłymi partnerami, którzy liczą, że swoją uporczywością nakłonią byłego partnera/partnerkę do powrotu. Działania te prowadzą jednak najczęściej do odwrotnego skutku – do niechęci, niekiedy wręcz lęku.
Warto dodać, że „chodzenie za kimś” oraz uporczywe wydzwanianie jest też domeną nieuczciwych firm windykacyjnych, które chcą w ten sposób wywierać psychiczną presję na dłużniku, aby nakłonić go do dobrowolnego uregulowania swoich zobowiązań.
.
Stalking w Internecie a hejt (trolling).
Coraz większym problem staje się stalking w Internecie a w szczególności w serwisach społecznościowych, gdzie stalkerzy zakładają fikcyjne konta aby móc kontaktować się ze swoja ofiarą czy osoba bliskimi dla ofiary lub podszywać się pod swoje ofiary kontaktować się z innymi osobami.
.
Stalking w pracy.
Ze stalkingiem można się spotkać także w miejscu pracy. Nosi on często cechy charakterystyczne dla mobbingu, dlatego też koniecznym jest dokładne rozpatrzenie każdej indywidualnej sprawy. Największe podobieństwo pomiędzy stalkingiem a mobbingiem, to fakt, że jest wiele zachowań legalnych, które podejmowane łącznie mogą przerodzić się w stalking w miejscu pracy lub w mobbing. Na przykład telefonowanie czy wysyłanie wiadomości sms czy maili. Samo w sobie nie jest czym złym, jednak jeśli stalker dzwoni do ofiary, aby ją kontrolować, straszyć lub nie pozwalać zasnąć, nadto postępuje tak wiele razy w ciągu tygodnia czy miesiąca i nie trafiają do niego argumenty, że to nie są zachowania pożądane dla pokrzywdzonego, to możemy mówić o przestępstwie.
Ponadto w obu przypadkach działania sprawcy muszą być jednocześnie uporczywe i długotrwałe. Innymi słowy, nie wystarczy jednorazowe, pojedyncze zachowanie, czy też kilka zachowań w ciągu tylko jednego dnia. Uporczywość oznacza rozciągnięcie w czasie, stale powtarzane i nieuchronne z punktu widzenia ofiary zachowania, które są uciążliwe i mają charakter ciągły.
.
Podszywanie się pod kogoś (przywłaszczenie tożsamości).
Osobnym typem czynu zabronionego jest przestępstwo polegające na podszywaniu się pod kogoś, czyli tzw. przywłaszczeniu cudzej tożsamości. Przyczyną wprowadzenia tego odrębnego typu było to, że bardzo często przejawem stalkingu jest tworzenie fikcyjnych kont na portalach społecznościowych, zamieszczanie czyichś zdjęć czy też dokonywanie zamówień towarów czy usług na nieswoje dane. Z uwagi na naganność opisywanych zachowań, ustawodawca zdecydował się wyodrębnić ten typ przestępstwa.
Aby doszło do popełnienia czynu przywłaszczenia tożsamości muszą jednocześnie wystąpić dwa znamiona: podszywanie się pod kogoś oraz wykorzystanie w tym czyjegoś wizerunku lub danych osobowych. Ponadto sprawca musi działać w celu wyrządzenia ofierze szkody majątkowej lub osobistej. Występuje tu zamiar kierunkowy (tzw. dolus coloratus). Oznacza to, że spowodowanie wskazanej szkody powinno być motywem działania sprawcy.
.
Kara.
Stalking, oraz czyn przywłaszczenia tożsamości zagrożony jest karą pozbawienia wolności do lat 3. Jeżeli natomiast pokrzywdzony w następstwie popełnienia wskazanego czynu targnie się na własne życie, sprawca będzie podlegał karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
.
Ściganie Stalkera.
Przestępstwo Stalkingu ścigane jest z oskarżenia prywatnego, znaczy to tyle, że przestępstwo jest ścigane na wniosek, wszczęcie i prowadzenie postępowania karnego przez organy ścigania jest uwarunkowane złożeniem przez osobę uprawnioną stosownego wniosku o ściganie i ukaranie sprawcy. Z chwilą złożenia przedmiotowego wniosku, postępowanie toczy się z urzędu.
.
Zadośćuczynienie dla ofiar stalkingu.
Osoba pokrzywdzona przestępstwem stalkingu może żądać nie tylko ścigania i ukarania sprawcy, ale również odszkodowania i zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę w wymiarze odpowiadającym zadanemu jej cierpieniu i negatywnym skutkom przestępstwa w różnych sferach życia. Roszczenia te mogą być dochodzone nie tylko na drodze procesu cywilnego, ale również w sprawie karnej prowadzonej przeciwko sprawcy stalkingu. Ofiara przestępstwa uporczywego nękania może w toku procesu sądowego działać w sprawie jako oskarżyciel posiłkowy oraz osobiście, lub z pomocą fachowego pełnomocnika w osobie adwokata aktywnie uczestniczyć w całym postępowaniu karnym.