W sytuacji, kiedy osoba zobowiązana do płacenia alimentów, nie spełnia swojego obowiązku w sposób, który określony został w wyroku sądowym, ugodzie sądowej albo innym dokumencie, prawo karne zezwala uprawnionemu do alimentów na złożenie zawiadomienia o możliwości popełnienia przestępstwa – wskazanego w przepisach Kodeksu karnego (k.k.) tj. art. 209. Popełnić je może każda osoba zobowiązana do płacenia alimentów czy to względem dziecka, byłego małżonka czy też rodzica.
.
W aktualnym stanie prawnym, by popełnić przestępstw z art. 209 § 1 k.k. konieczne jest, aby łączna wysokość zaległości powstałych wskutek uchylania się od wykonania obowiązku alimentacyjnego stanowiła równowartość co najmniej trzech świadczeń okresowych albo jeżeli opóźnienie zaległego świadczenia innego niż okresowe wynosi co najmniej 3 miesiące.
Przykład: w sytuacji, gdy na sprawcy ciąży obowiązek alimentacyjny ustalony w wysokości 1500 zł miesięcznie, a wpłaca on jedynie po 500 zł miesięcznie, wówczas po 5 miesiącach wysokość zaległości będzie wynosiła 5000 zł, tak więc znamiona przedmiotowe zostaną zrealizowane (gdyż równowartość co najmniej trzech świadczeń okresowych wynosi 4500 zł). W przypadku opóźnienia zaległego świadczenia innego niż okresowe musi ono wynosić co najmniej 3 miesiące (widać tu zatem jednak wyraźne nawiązanie do rozumienia znamienia uporczywości na gruncie sprzed nowelizacji art. 209 k.k. dokonanej ustawą z 23.03.2017 r.).
.
Kiedy dochodzi do popełnienia przestępstwa niealimentacji
Z przestępstwem niealimentacji mamy do czynienia w przypadku: z art. 209 § 1 k.k., „kto uchyla się od wykonania obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed Sądem albo innym organem albo inną umową, jeżeli łączna wysokość powstałych wskutek tego zaległości stanowi równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych albo jeżeli opóźnienie zaległego świadczenia innego niż okresowe wynosi co najmniej 3 miesiące, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku” ( z art. 209 § 1 k.k.)
oraz
„jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 naraża osobę uprawnioną na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2” (art. 209 § 1a k.k).
.
Należy wskazać, że niewykonywanie obowiązku alimentacyjnego nie jest równoznaczne z uchylaniem się od niego. Uchylanie się od obowiązku jest to negatywny psychiczny stosunek do obowiązku alimentacyjnego przy jednoczesnej możliwości wykonywania go.
Zgodnie z zasadą domniemania niewinności, każdą osobę uważa się za niewinną, jeśli wina taka nie zostanie jednoznacznie stwierdzona prawomocnym wyrokiem przez Sąd. W toku postępowanie konieczne jest ustalenie, czy oskarżony był w stanie uiszczać zasądzone alimenty i nie czynił tego z przyczyn od niego zależnych, czy też uchylał się od obowiązku alimentacyjnego w rozumieniu art. 209 k.k.
.
Możliwość uniknięcia kary (odstąpienie od wymierzenia kary).
Zgodnie z przepisami prawa, Sąd obligatoryjnie odstępuje się od wymierzenia kary, jeżeli dłużnik alimentacyjny, nie później niż przed upływem 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego uiści w całości zaległe alimenty. Powyższe powoduje, że główny cel regulacji, jakim jest uiszczenie alimentów przez zobowiązanego, zostaje spełniony. Perspektywa skazania za przestępstwo niealimentacji pozwala zdyscyplinować dłużnika alimentacyjnego do zapłaty alimentów.
.
Jak bronić się przed zarzutami?
Obrona osoby oskarżonej o alimentację polega najczęściej na wykazaniu, że nie doszło do wypełnienia wszystkich znamion przestępstwa opisanego w art. 209 k.k. Często zdarza się, że osoba zobowiązana do alimentacji obiektywnie nie ma możliwości uiszczania alimentów, a jej zachowanie nie wynika ze złej woli. Przykładem takiej sytuacji jest choroba, która uniemożliwia zarobkowanie.
.
Adwokat pełni w postępowaniu karnym różne funkcje, najczęściej jest obrońcą osoby której zarzuca się popełnienie czynu karalnego, ale może pełnić również rolę pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego – osoby uprawnionej do alimentacji lub jej przedstawiciel ustawowy (rodzic) i w tym wypadku do zadań Adwokata należy wykazanie winy i doprowadzenia do wymierzenia kary osobie uchylającej się od płacenia alimentów.