Udzielenie pożyczki, nawet bliskiej osobie, wiąże się z pewnym ryzykiem, dlatego warto przedsięwziąć pewne kroki, aby zabezpieczyć swoje interesy na przyszłość. Często okazuje się, że wyegzekwowanie zwrotu pożyczki jest niezwykle trudne. Przy udzielaniu pożyczki nie warto więc polegać na słownych zapewnieniach – najlepszym rozwiązaniem jest sporządzenie pisemnej umowy, która w sposób kompleksowy określi wszelkie prawa i obowiązki zarówno dającego pożyczkę jak i biorącego pożyczkę.
Należy także pamiętać o podatkach, gdyż umowa pożyczki jako umowa cywilnoprawna rodzi obowiązki podatkowe.
.
Umowa – elementy obowiązkowe.
W umowie pożyczki pieniędzy, w pierwszej kolejności należy oznaczyć jej strony – jest to obowiązkowy element umowy. Stronami umowy pożyczki są: dający pożyczkę oraz biorący pożyczkę. Ponadto, do obowiązkowych elementów umowy pożyczki należy określenie ilości pieniędzy, które pożyczamy oraz zobowiązanie się do ich przeniesienia na rzecz biorącego pożyczkę. Ostatnim obowiązkowym elementem umowy pożyczki jest zastrzeżenie obowiązku zwrotu przedmiotowej kwoty pieniężnej. Wszystkie wyżej wymienione elementy są obowiązkowe (zwane essentialia negotii) – bez nich umowa pożyczki nie istnieje.
.
W umowie pożyczki, aby się w pełni zabezpieczyć, należy dodatkowo zastrzec termin, w jakim pożyczka ma zostać zwrócona. Jeżeli zwrot pożyczki ma następować w częściach warto wskazać w jakich terminach ma następować zwrot poszczególnych części.
W umowie pożyczki możemy również wskazać odsetki, jakich będziemy domagać się w wypadku opóźnienia z jej zwrotem. Najłatwiej w umowie wskazać, że w przypadku opóźnienia będą nam przysługiwać odsetki ustawowe. Odsetki ustawowe są równe wysokości sumy stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych. Wysokość odsetek może być ustalana co do zasady dowolnie, niemniej jednak nie mogą być one zbyt wygórowane. Kodeks cywilny przewiduje uregulowania dotyczące odsetek maksymalnych wynikających z umowy – ich wysokość nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych. Jeżeli wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej przekroczy wysokość odsetek maksymalnych, będą należały się odsetki maksymalne.
.
Konsekwencje niezachowania formy pisemnej
W przypadku umowy pożyczki, której wartość przekracza tysiąc złotych, forma pisemna jest obowiązkowa. Jeżeli pożyczka została udzielona w formie ustnej, to umowa taka jest ważna, jednak w razie sporu w sądzie nie jest dopuszczalny dowód z przesłuchania stron lub świadków na okoliczność dokonania czynności prawnej. Mimo niezachowania dokumentowej, dowód z zeznań świadków lub z przesłuchania stron jest dopuszczalny, jeżeli obie strony wyrażą na to zgodę, żąda tego konsument w sporze z przedsiębiorcą albo fakt dokonania czynności prawnej jest uprawdopodobniony za pomocą dokumentu – z tego powodu warto wziąć od osoby biorącej pożyczkę pisemne pokwitowanie przyjęcia pieniędzy tytułem pożyczki. Uprawdopodobnieniem dokonania czynności będzie również przelew na konto bankowe. Jak zatem wynika z powyższego, brak zachowania formy przewidzianej przez ustawę utrudni sytuację osoby inicjującej postępowanie sądowe.
.
Zwrot pożyczki
Osoba biorąca pożyczkę jest obowiązana do jej zwrotu w umówionym terminie (określonym w umowie) bądź w ciągu sześciu tygodni po wypowiedzeniu umowy przez dającego pożyczkę (gdy termin zwrotu nie jest oznaczony).
Jeżeli dłużnik nie spłaca swojego zobowiązania w terminie, pozostaje już tylko wystąpienie na drogę sądową z powództwem o zwrot pożyczki wraz z odsetkami.
.
Podatki
Umowa pożyczki podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych (PCC). Obowiązek podatkowy w przypadku umowy pożyczki ciąży na biorącym pożyczkę (wobec tego to pożyczkobiorca jest zobowiązany do złożenia deklaracji podatkowej oraz zapłaty podatku).
Podstawę opodatkowania stanowi przy umowie pożyczki stanowi kwota lub wartość pożyczki. Wysokość podatku PCC od takiej umowy wynosi 0,5%. Oznacza to, że w przypadku pożyczki w kwocie 10.000 złotych należy zapłacić podatek w wysokości 50 złotych.
.
Pożyczka od najbliższych
Nie każda umowa pożyczki powoduje obowiązek złożenia deklaracji oraz zapłaty podatku PCC. Zgodnie z art. art. 9 pkt 10) Ustawy o PCC zwolnione od podatku od czynności cywilnoprawnych są m.in. umowy pożyczki zawartej z członkiem rodziny:
-
osobami zaliczanymi do I grupy podatkowej (do tej grupy tej zalicza się: małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów) oraz kwota pożyczki nie przekracza 9637 złotych (w tym zakresie uwzględnia się dalsze rozwiązania wynikające z ustawy o podatku od spadku i darowizn – m.in. zasadę kumulacji otrzymanych pożyczek w ciągu ostatnich 5 lat)
-
małżonkiem, zstępnymi, wstępnymi, pasierbem, rodzeństwem, ojczymem i macochą w zakresie kwoty powyżej 9637 złotych pod warunkiem:
-
złożenia deklaracji w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych właściwemu organowi podatkowemu w terminie 14 dni od daty dokonania czynności (obowiązek nie występuje w przypadku podpisania umowy pożyczki w formie aktu notarialnego)
-
udokumentowania otrzymania pieniędzy przez pożyczkobiorcę dowodem przekazania na jego rachunek płatniczy lub na jego inny rachunek w banku lub w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, lub przekazem pocztowym.
.
Podatek od niezgłoszonej pożyczki
Jeżeli nie doszło do zgłoszenia zawarcia umowy pożyczki, podatnik może być zobowiązany do zapłaty podatku PCC w wysokości 20% (zamiast podatku w wysokości 0,5%). Obowiązek zapłaty podatku PCC od umowy pożyczki w takiej wysokości powstanie jeżeli przed organem podatkowym w toku czynności sprawdzających, kontroli podatkowej, postępowania podatkowego lub kontroli celno-skarbowej:
-
podatnik powołuje się na fakt zawarcia umowy pożyczki albo jej zmiany, a należny podatek od tych czynności nie został zapłacony;
-
biorący pożyczkę od osoby najbliższej (w ramach I grupy podatkowej) powołuje się na fakt zawarcia umowy pożyczki, a nie spełnił warunku udokumentowania otrzymania pieniędzy na rachunek bankowy albo jego rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym.
-