Definicja zakazu konkurencji uregulowana jest w Kodeksie Pracy: „w zakresie określonym w odrębnej umowie, pracownik nie może prowadzić działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy ani też świadczyć pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie na rzecz podmiotu prowadzącego taką działalność (zakaz konkurencji)”. Istotą tego zakazu nie jest uniemożliwienie pracownikowi wykonywania jakiejkolwiek, dodatkowej pracy, ale brak możliwości podejmowania przez niego konkurencyjnych wobec pracodawcy działań. Umowa o zakazie konkurencji może dotyczyć pracownika w czasie trwania stosunku pracy lub obowiązywać również po jego zakończeniu.
.
Zakaz konkurencji w trakcie trwania stosunku pracy
Umowa dotycząca zakazu konkurencji w trakcie trwania stosunku pracy może być nieodpłatna lub przewidywać dla pracownika pewne świadczenie pieniężne. Zgodnie z uregulowaniami zawartymi w Kodeksie Pracy, umowa ta wymaga zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności. Czas trwania tej umowy może być tożsamy z czasem, na który została zawarta umowa o pracę lub być krótszy.
Umowa o zakazie konkurencji jest umową odrębną od umowy o pracę, ale może być zawarta jednocześnie z zawarciem umowy o pracę lub w późniejszym okresie. W przypadku naruszenia zapisów tej umowy przez pracownika, pracodawca ma możliwość dochodzenia wyrównania tej szkody przez pracownika. Wysokość należnego odszkodowania zależeć będzie od tego, czy szkoda została wyrządzona przez pracownika umyślnie czy nie.
.
Zakaz konkurencji po ustaniu stosunku pracy
Umowa o zakazie konkurencji może również obowiązywać po ustaniu stosunku pracy. Ten rodzaj umowy również wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności. Zasadnicze kwestie reguluje Kodeks Pracy, który stanowi, iż „(…)gdy pracodawca i pracownik mający dostęp do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę, zawierają umowę o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy. W umowie określa się także okres obowiązywania zakazu konkurencji oraz wysokość odszkodowania należnego pracownikowi od pracodawcy(…)” Istotne jest, iż pomimo określenia w umowie czasu jej trwania, umowa przestaje obowiązywać wcześniej, jeśli ustaną przyczyny uzasadniające wprowadzony na mocy umowy zakaz lub pracodawca nie wywiązuje się z obowiązku wypłaty odszkodowania. Odszkodowanie należne pracownikowi „nie może być niższe od 25% wynagrodzenia otrzymanego przez pracownika przed ustaniem stosunku pracy przez okres odpowiadający okresowi obowiązywania zakazu konkurencji; odszkodowanie może być wypłacane w miesięcznych ratach”. Możliwa jest też jednorazowa wypłata należnego pracownikowi odszkodowania. Bardzo ważne jest, iż nie ma możliwości zawarcia tego rodzaju umowy bez określonego wyżej wynagrodzenia.
.
Kiedy umowa jest nieważna
Pracodawca nie może zakazać pracownikowi podejmować innej działalności czy pracy niezwiązanej z daną branżą. Nie może więc zabronić pracy gdziekolwiek czy prowadzenia swojej działalności, która nie jest konkurencyjną. Umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy zawarta na czas nieokreślony lub niezwierająca kwestii odszkodowania również nie ma mocy prawnej.
.
Zakaz konkurencji w umowach b2b
Inaczej zakaz konkurencji wygląda w umowach b2b. Nie regulują jej postanowienia Kodeksu Pracy, a zasada swobody umów. W związku z tym można podpisać klauzulę o zakazie konkurencji z kontrahentem, z którym zawiera się umowę b2b, jeżeli obie strony wyrażą taką wolę.
Bardziej skomplikowana staje się kwestia klauzuli konkurencji po ustaniu umowy b2b. Swoboda umów zakłada, że obie strony mogą zawrzeć w umowie wszystko i ile jest to zgodne z prawem i nie wypacza zasad współżycia społecznego. Umowa będzie nieważna, jeżeli w takim stopniu ograniczy możliwości jednej strony, że nie będzie ona w stanie wykonywać swojego zawodu. Nie należy również jej zawierać, jeśli widać znaczącą nierówność sił i większa firma narzuca swojemu współpracownikowi zasady dla niego niekorzystne.
Podobne jest w przypadku odszkodowania za obowiązywanie umowy po zakończeniu współpracy b2b. Nie jest ono obowiązkowe, lecz jeżeli kontrahent prowadzący jednoosobową działalność jest narażony na brak możliwości wykonywania pracy, odszkodowanie powinno być wypłacane.
.
Należy pamiętać, iż kwestia zakazu konkurencji często bywa przedmiotem postępowań sądowych, z uwagi na to, iż zakres zakazu jest w nich określony zbyt wąsko bądź zbyt szeroko albo przewidziane jest nieodpowiednie wynagrodzenie dla pracownika. Aby zabezpieczyć swoje interesy w umowach o zakazie konkurencji, zachęcam do kontaktu z adwokatem, który pomoże odpowiednio dobrać wszystkie niezbędne elementy umowy.