W dzisiejszym artykule postaram się przybliżyć Państwu problematykę rozliczeń majątkowych pomiędzy osobami, które zdecydowały się zakończyć swój związek nieformalny. W przepisach prawa brak jest regulacji, które wprost wskazywałyby, w jaki sposób należy dokonywać rozliczeń pomiędzy byłymi partnerami. Podział majątku między osobami pozostającymi w nieformalnym związku jest znacznie trudniejszy niż w przypadku osób po ślubie.
Zasady rozliczeń pomiędzy konkubentami nie są proste a wybór odpowiedniej podstawy prawnej, każdorazowo musi poprzedzać dogłębna analiza stanu faktycznego sprawy, dlatego w tego rodzaju sprawach warto skorzystać z pomocy doświadczonego adwokata.
.
Czym jest konkubinat?
Konkubinat to trwały związek kobiety i mężczyzny, nie decydują się jednak różnych powodów na zawarcie związku małżeńskiego. Konkubenci pozostają we wspólnym pożyciu, czyli żyją tak jak małżonkowie, pomimo iż z prawnego punktu widzenia małżonkami nie są. Powszechną praktyką stało się, że osoby żyjące w konkubinacie kupują wspólnie mieszkania, samochody, zaciągają wspólne kredyty czy czynią nakłady na przedmioty majątkowe, stanowiące wyłączną własność jednego z partnerów.
Jednak, pomimo iż sytuacja konkubentów jest dość zbliżona do sytuacji małżonków, to sądy są zgodne, że do rozliczeń pomiędzy konkubentami nie stosuje się przepisów dotyczących podziału majątku wspólnego pomiędzy małżonkami. W jaki więc sposób rozliczyć konkubinat?
.
Sposoby podziału majątku konkubentów po zakończeniu związku partnerskiego
Chociaż zasady rozliczeń pomiędzy konkubentami nie wynikają wprost z przepisów, to zostały wypracowane przez sądy oraz przedstawicieli nauk prawych, a wybór konkretnego sposobu rozliczenia zależy od okoliczności danej sprawy.
Do najpopularniejszych sposobów rozliczenia konkubinatu zaliczamy:
-
rozliczenie na podstawie przepisów dotyczących świadczeń nienależnych;
-
przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu;
-
rozliczenie na podstawie przepisów dotyczących zniesienia współwłasności;
-
rozliczenie na podstawie przepisów dotyczących rozliczenia z tytułu nakładów dokonanych na cudzą rzecz;
-
rozliczenie na podstawie przepisów dotyczących odwołania darowizny.
.
Rozliczenie konkubinatu na podstawie przepisów dotyczących bezpodstawnego wzbogacenia
Jedną z najczęściej wykorzystywanych instytucji prawa cywilnego do rozliczeń majątkowych po ustaniu konkubinatu jest bezpodstawne wzbogacenie. Przepisy dotyczące bezpodstawnego wzbogacenia będą miały zastosowanie w sytuacji, gdy jeden z konkubentów wzbogacił się kosztem drugiego, chyba że zachodzi istnienie innej podstawy prawnej do dokonania takich rozliczeń. Zgodnie z art. 410 § 2 k.c., świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył. Nie przysługuje także jeżeli podstawa świadczenia odpadła, zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty albo czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia. Natomiast ten, kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości (art. 405 k.c. ).
.
Rozliczenie konkubinatu na podstawie przepisów o zniesieniu współwłasności
Przepisy o zniesienie współwłasności przedmiotów stanowiących wspólność majątkową będą miały zastosowanie do rozliczeń dotyczących przedmiotów nabytych na współwłasność przez konkubentów w czasie trwania ich związku partnerskiego. Taka sytuacja będzie miała miejsce przykładowo, gdy konkubenci wspólnie, tj. na współwłasność nabędą nieruchomość lub samochód. Ponadto w orzecznictwie przyjmuje się, że według tych przepisów można także rozliczać nakłady czynione wspólnie w czasie trwania konkubinatu na przedmioty majątkowe należące do jednego z nich.
.
Umowa konkubencka – czym jest i po co ją zawierać?
Na koniec warto wspomnieć o tym, że strony związku nieformalnego mogą umownie uregulować swoje stosunki majątkowe na czas trwania ich związku i w stosownej umowie zawrzeć zasady rozliczeń po jego ustaniu. Chociaż zawieranie umów konkubenckich nie jest w Polsce powszechną praktyką, to warto wiedzieć, że konkubenci mają taką możliwość. Partnerzy, którzy decydują się na zawarcie takiej umowy, zyskują pewność, że w przypadku zakończenia ich związku lub śmierci jednego z partnerów, kwestia rozliczeń majątkowych nie przysporzy im zbędnych trudności. Przepisy prawa regulują wyłącznie kwestię podziale majątku wspólnego małżonków po rozstaniu. W przypadku konkubinatu nie jest bowiem dopuszczalne stosowanie przepisów o stosunkach majątkowych małżeńskich.