Darowizna a zachowek to często poruszany temat w praktyce adwokata prowadzącego sprawy spadkowe. Nie każdy darczyńca wie, jakie konsekwencje po jego śmierci odniesie darowizna dla obdarowanego. Często poruszanym zagadnieniem jest także zachowek od darowizny.
.
Co to jest zachowek
Najprościej rzecz ujmując zachowek to uprawnienie przysługujące osobom najbliższym spadkodawcy, którzy zostali pominięci w testamencie. Zachowek należy się wstępnym (dzieci, wnuki), małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy. Zachowek to kwota pieniężna obliczona od wartości przekazanego spadku.
Zgodnie z przepisami, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni przysługuje mu dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w pozostałych wypadkach zachowek to połowa wartości udziału w spadku, jak przypadłaby danej osobie przy dziedziczeniu ustawowym.
.
Przepisanie majątku za życia spadkodawcy a zachowek
Częstą praktyką mającą na celu ominiecie zapłaty zachowku jest przekazanie majątku za życia spadkodawcy. Działanie takie w większości przypadków jest nieskuteczne. Jeśli spadkodawca dokona za życia darowizny mieszkania na osobę niespokrewnioną, a umierając nie pozostawi po sobie żadnego majątku, w takim przypadku spadkobiercy ustawowi mogą wystąpić do obdarowanego z roszczeniem o zachowek.
.
Darowizna a zachowek
Roszczenie o zachowek przysługuje także w przypadku dokonania przez spadkodawcę darowizny. W takiej sytuacji, jeśli otrzymanie zachowku od spadkobierców będzie niemożliwe – na przykład wtedy gdy spadek jest zbyt mało wartościowy, to osoba uprawniona do zachowku będzie mogła wystąpić do obdarowanego z żądaniem o uzupełnienie zachowku.
Nie każda darowizna będzie zaliczona do masy spadkowej, tym samym nie do każdej osoby, która otrzymała darowiznę będzie można wystąpić z żądaniem zapłaty o zachowek. Do masy spadkowej nie będą zaliczane :
-
drobne darowizny, czyli takie które są przyjęte w danym środowisku, a więc np. prezenty typu rower czy wózek, drobne kwoty pieniędzy,
-
darowizny na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku, które spadkodawca przekazał przed więcej niż 10 laty licząc od otwarcia spadku (daty śmierci spadkodawcy).
.
Należy pamiętać, że darowizna, którą spadkodawca wykonał na rzecz spadkobiercy lub osoby uprawnionej do zachowku jest doliczana do spadku bez względu na czas jej przekazania.
.
Trzeba podkreślić, że nie ma znaczenia jaki był przedmiot darowizny i cel jej dokonania, jeżeli są spełnione przesłanki, wartość darowizny doliczana jest do wartości spadku. Darowizna obliczana jest według stanu z chwili dokonania, ale według cen z momentu ustalenia zachowku. Wartość darowizny obliczamy wg. aktualnych cen, ale uwzględniając jej stan w momencie, w jakim ją otrzymaliśmy.
.
Przedawnienie prawa do zachowku
Prawo do zachowku może ulec przedawnieniu. Osoba uprawniona do zachowku ma 5 lat od ogłoszenia testamentu na wystąpienie z żądaniem zapłaty do spadkobiercy lub 5 lat od otwarcia spadku na skierowanie przeciwko obdarowanemu roszczenia o uzupełnienie zachowku.
.
Pozew o zachowek
Powyżej wskazano termin w jakim można wystąpić o zachowek, co do zasady jest to 5 lat – od otwarcia testamentu lub od otwarcia spadku. Pozew o zachowek składamy do sądu ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, a jeśli spadkodawca nie mieszkał w Polsce, przed sąd, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część.