Dobra osobiste nie mają swojej ustawowej definicji.
Zazwyczaj uznaje się, że są to pewne wartości, wywodzone z godności człowieka, które z uwagi na swoje duże znaczenie podlegają ochronie prawnej. Wśród dóbr osobistych wymienia się m.in. dobre imię, wizerunek, zdrowie, więzi rodzinne, godność. Swoje dobre imię mamy prawo chronić nie tylko jako pracownicy, pracodawcy, przedsiębiorcy, działacze społeczni, użytkownicy internetu czy jako zwykli obywatele.
Art. 23 kodeksu cywilnego wymienia przykładowe dobra osobiste, którymi są: zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko, pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, a także twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska. Należy jednak pamiętać o tym, że w orzecznictwie sądowym uznaje się również istnienie dóbr osobistych niewymienionych w tym przepisie, dlatego także w takim przypadku możemy domagać się ochrony prawnej.
Ochrona dóbr osobistych- żądania.
Działania, jakie mogą zostać podjęte w celu ochrony dóbr osobistych, zostały wymienione w art. 24 kodeksu cywilnego. Są to:
1. żądanie zaniechania działania stanowiącego zagrożenie dla naszego dobra osobistego,
2. wykonanie czynności potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia dobra osobistego (chodzi tu zwłaszcza o złożenie odpowiedniego oświadczenia), a także
3. żądanie zapłaty zadośćuczynienia lub określonej kwoty na cel społeczny.
Gdyby wskutek naruszenia dobra osobistego została nam wyrządzona szkoda majątkowa, możemy też żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych.
Pozew o ochronę dóbr osobistych.
W sytuacji, gdy ktoś narusza nasze dobro osobiste, w pierwszej kolejności powinniśmy wystosować do tej osoby wezwanie do zaniechania takiego działania oraz usunięcia skutków naruszeń.
Przed wystąpieniem na drogę Sądową należy próbować rozwiązać sprawę pozasądowo (polubownie). Jeśli to nie poskutkuje, warto rozważyć złożenie pozwu. W treści pozwu wskazujemy, kto i w jaki sposób dokonał naruszenia. Należy również sprecyzować, czego żądamy: zaniechania naruszeń, usunięcia ich skutków (np. poprzez złożenie stosownego oświadczenia), zadośćuczynienia lub zapłaty odpowiedniej sumy na wskazany przez nas cel społeczny.
Naruszenie dóbr osobistych w pracy.
W razie naruszenia naszych dóbr osobistych przez pracodawcę, niezależnie od opisanych powyżej roszczeń, przysługują nam roszczenia wynikające z prawa pracy. Zgodnie z treścią przepisu art. 55 §11 kodeksu pracy, w razie dopuszczenia się przez pracodawcę ciężkiego naruszenia obowiązków wobec pracownika, możemy wypowiedzieć umowę o pracę bez wypowiedzenia, a także dochodzić odszkodowania. Jeśli chodzi o naruszenia dóbr osobistych charakterystyczne dla miejsc pracy, to wskazuje się na istnienie dobra w postaci tzw. godności pracowniczej. Jest to poczucie własnej wartości pracownika, oparte na opinii dobrego fachowca i sumiennego pracownika, a także na uznaniu jego zdolności, umiejętności i wkładu pracy przez przełożonych. Naruszenie godności pracowniczej przez pracodawcę może polegać m.in. na zniewadze w formie słownej lub czynnej, na dopuszczaniu się względem pracownika czynów nieobyczajnych, krzywdzących ocenach jego kwalifikacji, udzielaniu nieprawdziwych opinii o nim, bezzasadnym wymierzaniu kar dyscyplinarnych czy ujawnianiu bez zgody pracownika informacji na jego temat objętych ochroną danych osobowych – w tym informacji na temat wysokości jego wynagrodzenia.
Również mobbing w miejscu pracy stanowi naruszenie dóbr osobistych, przy czym w pierwszej kolejności należy dochodzić związanych z nim roszczeń na podstawie przepisów prawa pracy.
Naruszenie dóbr osobistych w internecie.
W ostatnich latach coraz częściej dochodzi do naruszenia dóbr osobistych w internecie. Jest to przestrzeń, w której wiele osób czuje się anonimowo i bezkarnie, przez co często pozwala sobie na więcej, niż w „realnym świecie”. Przykładem naruszeń mających miejsce w internecie są obraźliwe czy niezgodne z rzeczywistością wpisy i komentarze, a także publikowanie zdjęć bez zgody znajdującej się na niej osoby.
Zadośćuczynienie za naruszenie dóbr osobistych.
Zadośćuczynienie jest to suma pieniężna przyznawana za doznaną krzywdę. Wysokość zadośćuczynienia nie jest czymś prostym do wyliczenia i nie istnieje uniwersalny przelicznik krzywdy na kwoty pieniężne. Sumę zadośćuczynienia należy każdorazowo ustalać na podstawie okoliczności konkretnej sprawy, m.in. biorąc pod uwagę to, jakie dobro osobiste zostało naruszone, w jakim stopniu i jakie są skutki tego naruszenia. W orzecznictwie sądowym wskazuje się, że zadośćuczynienie ma charakter kompensacyjny, w związku z czym nie może być jedynie symboliczne, ale ma przedstawiać odczuwalną ekonomicznie wartość, satysfakcjonującą poszkodowanego. Z drugiej strony nie może to być kwota przesadnie wygórowana.