Rozwiązanie umowy o pracę przez pracownika bez wypowiedzenia z winy pracodawcy

Złożenie przez pracownika oświadczenia o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracodawcy na podstawie art. 55 §1¹ Kodeksu pracy (dalej jako k.p.) powoduje, że w praktyce odnośni to bezpośredni skutek rozwiązujący umowę o pracę, o ile oczywiście są spełnione ustawowe przesłanki.

 

Do ustawowych przesłanek formalnych należą:

• złożenie oświadczenia o wypowiedzeniu umowy z winy pracodawcy na piśmie;
• zamieszczeniu w oświadczeniu przyczyny uzasadniającej rozwiązanie umowy o pracę w powyższym trybie (musi to być przyczyna dotycząca ciężkiego naruszenia przez pracodawcę podstawowych obowiązków wobec pracownika;
• oświadczenie o rozwiązaniu umowy z winy pracodawcy musi być złożone przed upływem 1 miesiąca od uzyskania przez pracownika wiadomości o okoliczności uzasadniającej rozwiązanie umowy (kontynuując powyższy przykład 1 miesiąc powinno się liczyć od dnia, w którym upłynął termin wypłaty wynagrodzenia).

 

Odszkodowanie.

W przypadku rozwiązania umowy o pracę w omawianym tutaj trybie zachowuje się roszczenie do  odszkodowania, które równe jest wynagrodzeniu za okres wypowiedzenia, albowiem ten sposób ustania stosunku pracy jest traktowany jak rozwiązanie umowy o pracę przez pracodawcę za wypowiedzeniem (art. 55 §3 k.p). Ponadto zachowuje się prawo do uzyskania pozostałych świadczeń jak (o ile istnieją): ekwiwalent za niewykorzystany urlop, zwrot pożyczki na wykup akcji czy inne jeśli dotyczą.

Nie ma się jednak prawa do odprawy pieniężnej, którą reguluje odrębna ustawa z dnia 13.03.2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników.

 

Przyczyny uzasadniające wypowiedzenie umowy z winy pracodawcy.

Warunkiem rozwiązania umowy o pracę z winy pracodawcy jest ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków wobec pracownika. Rodzaj obowiązków należy utożsamiać z podstawowymi zasadami prawa pracy (art. 10 do art.18^3e k.p.) oraz obowiązkami pracodawcy zapisanym w art. 94 k.p.

Do najczęstszych powodów rozwiązania umowy o pracę z winy pracodawcy określonym w art. 55 § 1¹ k.p. należą sytuacje:

• niewypłacenie w terminie wynagrodzenia za pracę, jeżeli uchybienie to nie ma charakteru jednorazowego lub przypadkowego,
• naruszenie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, stwarzające dla pracownika zagrożenie dla życia lub zdrowia,
• powtarzalne naruszanie przepisów o czasie pracy lub urlopach wypoczynkowych, mimo sprzeciwu pracownika,
• naruszanie godności i dobrego imienia pracownika, w szczególności poprzez kilkakrotne nieuzasadnione stosowanie odpowiedzialności porządkowej, bądź stawianie pracownikowi oczywiście bezzasadnych zarzutów, w zakresie sposobu wykonywania przez niego obowiązków pracowniczych (mobbing),
• powtarzalne, nierówne traktowanie w zatrudnieniu (art.18^3a k.p.).

 

Sąd Najwyższy wskazuje, że rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia przez pracownika na podstawie art. 55 § 1¹ k.p. jest skuteczne bez względu na to, czy wskazane przez pracownika przyczyny rzeczywiście występują. Ten sposób rozwiązania stosunku pracy powinien znaleźć odzwierciedlenie w świadectwie pracy (wyrok SN z dnia 04.03.1999r., sygn. akt I PKN 614/98).

Powyższe oznacza, że w przypadku nie spełnienia ww. przesłanek pracodawca będzie mógł dochodzić odszkodowania ze względu na nieistnienie przyczyny uzasadniającej rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia. Odszkodowanie jest limitowane wynagrodzeniem pracownika za okres wypowiedzenia, a w przypadku rozwiązania umowy o pracę zawartej na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy – w wysokości wynagrodzenia za okres 2 tygodni.

W przypadku spełnienia ww. przesłanek pracownik nie powinien mieć obaw o przegranie ewentualnej sprawy z powództwa pracodawcy. Jednakże pracodawca ma prawo wystąpić do sądu w każdym przypadku jeśli choćby błędnie uznawał, że nie było przyczyny do rozwiązania umowy bez wypowiedzenia z jego winy. Ryzykuje jednak oddaleniem powództwa i poniesieniem dodatkowych kosztów.

 

Obowiązek terminowego wypłacania wynagrodzenia jako najczęstsza przyczyna uzasadniająca wypowiedzenie umowy o pracę z winy pracodawcy.

Jednym z obowiązków pracodawcy jest terminowe i prawidłowe wypłacanie wynagrodzenia. Brak jego wypłaty stanowi ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracodawcy względem pracownika. Do naruszenia tego dochodzi zarówno w sytuacjach zawinionych, jak też niezawinionych przez pracodawcę. Potwierdził to Sąd Najwyższy m.in. w wyroku z 10 maja 2012 r. (sygn. akt II PK 220/11), wskazując, że naruszeniu podstawowych obowiązków można przypisać znamię ciężkości, nawet jeżeli pracodawca nie działał w złej wierze ani nie zachowywał się rażąco niedbale.

Osiąganie wynagrodzenia jest jednym z zasadniczych celów pracownika przy zawieraniu umowy o pracę. Jednak to, czy brak wypłaty wynagrodzenia można zakwalifikować jako ciężkie naruszenie obowiązków pracodawcy względem pracownika, zależy od skali naruszenia obowiązku przez pracodawcę. W wyroku z 10 listopada 2010 r. (sygn. akt I PK 83/10) SN uznał, że: „Pracodawca, który kilka dni spóźnia się z wypłatą pensji, nie musi się obawiać zarzutu ciężkiego naruszenia obowiązków wobec pracowników. Na tej podstawie pracownicy nie mogą więc rozwiązać umowy bez wypowiedzenia i zażądać odszkodowania”. Z kolei w wyroku z 21 czerwca 2017 r. (sygn. akt II PK 198/16) SN stwierdził, że: „Przesłanką rozwiązania umowy o pracę w trybie art. 55 par. 1