Zgodnie z art. 24 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej jako u.e.r.)dla ubezpieczonych urodzonych po 31.12.1948 r., zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, z wyjątkiem ubezpieczonych mających prawo do emerytury na warunkach określonych w art. 32, 33, 39, 40, 46, 50, 50a i 50e, 184 u.e.r. oraz w art. 88 KN, ustanowią się emerytury pomostowe.
Emerytury pomostowe stanowią swoisty ekwiwalent uprawnień do wcześniejszego przejścia na emeryturę dla osób pracujących w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.
Warunki nabywania uprawnień do emerytury pomostowej określa ustawa z 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych (dalej jako: u.e.p.). Ustawa ta za pracowników wykonujących prace o szczególnym charakterze uznaje:
- osoby wykonujące po 1.01.2009 r., w pełnym wymiarze czasu pracy, prace, których wykaz określa załącznik nr 2 do u.e.p. (art. 3 ust. 3 i 5 u.e.p.). Uprawnieni są m.in. nauczyciele, wychowawcy i inni pracownicy pedagogiczni zatrudnieni w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych, młodzieżowych ośrodkach socjoterapii, ośrodkach szkolno-wychowawczych, schroniskach dla nieletnich oraz zakładach poprawczych;
- osoby wykonujące przed 1.01.2009 r. prace w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 u.e.p. lub art. 32 i 33 u.e.r. (art. 3 ust. 7 u.e.p.).
Zgodnie z art. 4 u.e.p. prawo do emerytury pomostowej przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:
- urodził się po 31.12.1948 r.;
- ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat;
- osiągnął co najmniej 55 lat – kobieta, 60 lat – mężczyzna;
- ma okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat – kobieta, 25 lat – mężczyzna;
- przed 1.01.1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 u.e.p. lub art. 32 i 33 u.e.r.;
- po 31.12.2008 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 u.e.p.;
- nastąpiło z nim rozwiązanie stosunku pracy.
Prawo do skorzystania z emerytury pomostowej przysługuje dość małej grupie nauczycieli, tj. nauczyciele, wychowawcy i inni pracownicy pedagogiczni zatrudnieni w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych, młodzieżowych ośrodkach socjoterapii, ośrodkach szkolno-wychowawczych, schroniskach dla nieletnich oraz zakładach poprawczych.
Prawo do emerytury pomostowej ustaje z dniem:
- poprzedzającym dzień nabycia prawa do emerytury, która jest ustalona decyzją organu rentowego lub innego organu emerytalno-rentowego, określonego w odrębnych przepisach;
- osiągnięcia przez uprawnionego wieku 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn, jeżeli uprawniony nie ma prawa do emerytury ustalonego decyzją organu rentowego lub innego organu emerytalno-rentowego, określonego w odrębnych przepisach;
- śmierci uprawnionego.