Karta Nauczyciela w art. 30 ust. 1 dokładanie określa składniki wynagrodzenia nauczyciela, w skład których wchodzą m.in. dodatki. Ustawodawca nie określa w Karcie Nauczyciela wysokości tych dodatków, z wyjątkiem dodatku za wysługę lat – art. 33 ust. 1 Karty Nauczyciela – i jednocześnie nie określa szczegółowych zasad ich przyznawania. Przedmiotowe określenie poprzez upoważnienie ustawowe zawarte w treści art. 30 ust. 6 Karty Nauczyciela należy do organu prowadzącego, które następuje w drodze regulaminu.
Aktem prawnym stanowiącym wytyczne dla organu prowadzącego do uchwalenia regulaminu placówki oświatowej stanowi Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 stycznia 2005 r. w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy (Dz. U. 2005 Nr 22, poz.181). Jak wynika z treści rozporządzenia zostały w nim określone m.in. ogólne warunki przyznawania dodatków, natomiast uszczegółowienie, w tym zakresie następuje we wskazanym powyżej regulaminie przez organ prowadzący, w którym organ określa również wysokość poszczególnych dodatków.
Dodatek funkcyjny.
Zgodnie z treścią § 5 Rozporządzenia dodatek funkcyjny przysługuje nauczycielom, którym powierzono:
- stanowisko dyrektora lub wicedyrektora przedszkola, szkoły, placówki lub innej jednostki organizacyjnej, o której mowa w art. 1 ust. 1 i 1a Karty Nauczyciela albo inne stanowisko kierownicze przewidziane w statucie szkoły;
- sprawowanie funkcji wychowawcy klasy;
- doradcy metodycznego lub nauczyciela-konsultanta;
- opiekuna stażu.
Dodatek przysługuje wyłącznie przez okres sprawowanej funkcji. Oznacza to, że będzie wypłacany od momentu rozpoczęcia sprawowania funkcji aż do czasu zakończenia. Prawo do dodatku funkcyjnego powstaje w pierwszym dniu miesiąca następującego po miesiącu, w którym nauczyciel zaczął sprawować funkcję lub objął stanowisko kierownicze.
Zgodnie z art. 30 ust. 6 Karty Nauczyciela wysokość dodatku funkcyjnego oraz szczegółowe warunki przyznawania tego dodatku określa w drodze regulaminu organ prowadzący szkoły będący jednostką samorządu terytorialnego. Organ powinien uwzględnić przewidywaną strukturę zatrudnienia. Regulamin, w którym określony został dodatek funkcyjny musi zostać uzgodniony z nauczycielskimi związkami zawodowymi.
Wysokość dodatku funkcyjnego uzależniona jest od wielkości szkoły czy też przedszkola, jej osiągnięć – czyli wyników pracy. Znaczenie ma także struktura organizacyjna placówki oraz złożoność zadań na danym stanowisku.
Dodatek motywacyjny.
Ogólne warunki przyznawania nauczycielom dodatku motywacyjnego zostały określone w § 6 Rozporządzenia i należą do nich:
- osiągnięcia w realizowanym procesie dydaktycznym;
- osiągnięcia wychowawczo-opiekuńcze;
- wprowadzanie innowacji pedagogicznych, skutkujących efektami w procesie kształcenia i wychowania;
- zaangażowanie w realizację czynności i zajęć, o których mowa w art. 42 ust. 2 pkt 2 KN;
- szczególnie efektywne wypełnianie zadań i obowiązków związanych z powierzonym stanowiskiem;
- realizowanie w szkole zadań edukacyjnych, wynikających z przyjętych przez organ prowadzący priorytetów w realizowanej lokalnej polityce oświatowej.
Szczegółowe warunki przyznawania dodatku motywacyjnego oraz wysokość stawek tego dodatku określać ma regulamin wynagradzania nauczycieli ustanawiany przez organy prowadzące będące jednostkami samorządu terytorialnego (art. 30 ust. 6 Karty Nauczyciela).
Realizując ten ustawowy obowiązek organy prowadzące wprowadzają różne metody określania wysokości i kryteriów przyznawania dodatków motywacyjnych dla nauczycieli. Zazwyczaj dodatek ten określony jest w wartościach procentowych w stosunku do wynagrodzenia zasadniczego. Określenie kwotowej wysokości dodatku motywacyjnego jest również dopuszczalne.
Dodatek za wysługę lat.
Dodatek za wysługę lat określony w § 7 Rozporządzenia przysługuje w wysokości 1% wynagrodzenia zasadniczego za każdy rok pracy, wypłacany w okresach miesięcznych poczynając od czwartego roku pracy, z tym że dodatek ten nie może przekroczyć 20% wynagrodzenia zasadniczego. Zgodnie z § 7 ust. 1 ww. Rozporządzenia do okresów pracy uprawniających do dodatku za wysługę lat wlicza się okresy poprzedniego zatrudnienia we wszystkich zakładach pracy oraz inne udowodnione okresy, jeżeli z mocy odrębnych przepisów podlegają one wliczeniu do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
W sytuacji gdy nauczycielowi pozostaje jednocześnie w więcej niż jednym stosunku pracy okresy uprawniające do dodatku za wysługę lat ustala się odrębnie dla każdego stosunku pracy. Jeżeli nauczyciel zatrudniony jest lub był jednocześnie u więcej niż jednego przedsiębiorcy, wówczas okresy te nie podlegają zsumowaniu, chyba że nauczyciel pozostaje w stosunku pracy w kilku szkołach w wymiarze łącznie nieprzekraczającym obowiązującego nauczyciela wymiaru zajęć wówczas wlicza się te okresy zatrudnienia.
Dodatek z prace w trudnych warunkach.
Praca w warunkach trudnych została określona w § 8 i § 9 Rozporządzenia. Za każdy wykonywany przez nauczyciela rodzaj pracy wymieniony w § 8 Rozporządzenia nauczycielowi przysługuje dodatek (Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie z dnia 18 kwietnia 2007 r. II SA/Rz 726/2006).
Upoważnienie dla organu prowadzącego do określenia w drodze regulaminu wysokości dodatków i szczegółowego określenia ich przyznawania wykształciło się w tym zakresie bogate orzecznictwo, na które należy zwrócić uwagę i które może być pomocne dla nauczycieli, jak i również dla organu prowadzącego.