Z dniem 9 lipca 2018 r. zmianie uległy dotychczasowe przepisy dotyczące terminów przedawnienia roszczeń majątkowych oraz możliwości ich skutecznego dochodzenia przez wierzycieli. Zgodnie z nową regulacją, ogólny okres przedawnienia uległ skróceniu z 10 do 6 lat (art. 118 Kodeksu cywilnego). Zmiany te nie dotyczą natomiast okresu przedawnienia należności związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – wynoszącego 3 lata.
Kolejną istotną zmianą wprowadzoną do Kodeksu Cywilnego jest przepis art. 117 § 21, który stanowi, iż „po upływie terminu przedawnienia nie można domagać się zaspokojenia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi”. Oznacza to wprowadzenie generalnej zasady przewidującej brak możliwości domagania się zaspokojenia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi po upływie terminu przedawnienia. Znowelizowany art. 117 § 21 Kodeksu cywilnego daje konsumentom nie tylko możliwość podniesienia zarzutu przedawnienia, a także stwarza stan, w którym niemożliwym jest domaganie się przez wierzyciela spełnienia świadczenia na jakiejkolwiek drodze sądowej. Połączenie tej regulacji z nowym wymogiem formalnym dla pozwów składanych w postępowaniu cywilnym, poprzez dodanie przez ustawę nowelizującą przepisu art. 187 § 1 pkt 11 Kodeksu postępowania cywilnego obowiązku wskazania w piśmie procesowym inicjującym postępowanie terminu wymagalności roszczenia, tworzy zatem wobec konsumentów swoistą barierę ochronną przeciwko dochodzeniu przez wierzycieli roszczeń, których terminy wymagalności częstokroć przekraczają nawet dotychczas obowiązujące terminy 10 letnie, bądź w przypadku podmiotów prowadzących działalność gospodarczą utrzymane terminy trzy letnie.
Uprawnienia pracodawców i pracowników dotyczące dochodzenia roszczeń w stosunkach pracy.
Zgodnie art. 300 Kodeksu pracy przepisy Kodeksu Cywilnego stosuje się do stosunku pracy tylko w sprawach nieunormowanych przepisami prawa pracy i pod warunkiem, że nie są sprzeczne z zasadami prawa pracy. W zakresie dochodzenia roszczeń ze stosunku pracy, przepisy Kodeksu przewidują odrębną, autonomiczną regulację. W myśl art. 291 i nast. Kodeksu pracy zasadą jest, że roszczenia ze stosunku pracy przedawniają się z upływem 3 lat od dnia, w którym stały się wymagalne.
Istnieją jednak wyjątki od tej zasady, którymi są m.in.:
- roszczenia pracodawcy wobec pracownika z tytułu naprawienia szkody wyrządzonej przez podwładnego wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych,
- roszczenia odszkodowawcze pracodawcy w razie nieuzasadnionego rozwiązania przez pracownika umowy o pracę bez wypowiedzenia,
- roszczenia odszkodowawcze pracodawcy wskutek naruszenia przez pracownika umownego zakazu konkurencji,
które przedawniają się po 1 roku od dnia powzięcia przez pracodawcę wiadomości o powyższych zdarzeniach, nie później jednak niż z upływem 3 lat od ich wystąpienia.
Również w zakresie przedawnienia roszczeń stwierdzonych prawomocnym orzeczeniem sądu, nowelizacja z 9 lipca 2018 r., skracająca termin do 6 lat nie znajdzie zastosowania na gruncie prawa pracy. Nie uległ bowiem zmianie przepis szczególny – art. 291 § 5 Kodeksu pracy, przewidujący 10 – letni termin przedawnienia roszczeń w stosunkach pracowniczych.
Odrębność regulacji, o której mowa wyżej, znajduje potwierdzenie w stanowisku przyjętym przez Sąd Najwyższy, zgodnie z którym „przedawnienie roszczeń w sprawach mających swe źródło w przepisach prawa pracy jest kwestią uregulowaną w prawie pracy, a tym samym nie ma podstaw do sięgania w tym zakresie do art. 117 i nast. KC.” (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 kwietnia 2013 r. sygn. akt.: II PK 272/12).
Mając powyższe na uwadze, pomimo zmian ogólnych zasad dochodzenia roszczeń przedawnionych, w odniesieniu do spraw ze stosunku pracy aktualną pozostaje zasada, iż Sąd uwzględni upływ terminu przedawnienia wyłącznie na zarzut pozwanego pracodawcy bądź pracownika, podniesiony w toku postępowania, co nie wyklucza możliwości skutecznego wyegzekwowania przez wierzyciela „przeterminowanych” roszczeń w stosunkach pracowniczych w razie braku takiej aktywności dłużnika.