Odprawa dla nauczyciela

Odprawa dla nauczyciela, okoliczności uzasadniające jej wypłatę oraz szczegółowe zasady określone zostały w Karcie Nauczyciela. Wysokość odprawy zależy od podstawy rozwiązania z nauczycielem stosunku pracy.

Karta Nauczyciela w kilku przypadkach przewiduje prawo nauczyciela do świadczenia w postaci odprawy pieniężnej. Okoliczności i zasady powstania obowiązku zapłaty nauczycielowi odprawy zostały zasadniczo uregulowane w treści art. 20 KN, art. 28 KN i art. 87 KN.

 

1. Odprawa w związku z rozwiązaniem stosunku pracy na podstawie art. 20 ust. 1 KN.

Dyrektor szkoły rozwiązując stosunek pracy z nauczycielem w przypadku wystąpienia w kierowanej przez niego szkole okoliczności określonych w art. 20 ust. 1 KN, tj.:

1. całkowitej likwidacji szkoły;
2. częściowej likwidacji szkoły albo w razie zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie liczby oddziałów w szkole lub zmian planu nauczania uniemożliwiających dalsze zatrudnianie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć;

musi liczyć się z obowiązkiem zapłaty odprawy zgodnie z treścią art. 20 ust. 2 KN.

Przepis ten (art. 20 ust. 2 KN) uzależnia wysokość odprawy od rodzaju stosunku pracy nauczyciela, z którym dyrektor szkoły podjął decyzję o rozwiązaniu stosunku pracy. Należy wskazać, iż przepisy Karty Nauczyciela wyróżniają dwa rodzaje stosunków pracy:

• na podstawie umowy o pracę, który dotyczy nauczycieli stażystów, kontraktowych i zatrudnionych na czas nieokreślony oraz
• na podstawie mianowania, który dotyczy nauczycieli mianowanych i dyplomowanych zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy na czas nieokreślony.

W przypadku nauczycieli zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, nauczyciel ma prawo do odprawy zgodnie z treścią art. 20 ust. 2 KN w zw. z art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz. U. 2003 r., Nr 90, poz. 844 z późn. zm.). W tym przypadku wysokość odprawy uzależniona jest od okresu zatrudnienia nauczyciela w danej szkole i kształtuje się w następujący sposób:

1. jednomiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 2 lata;
2. dwumiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy od 2 do 8 lat;
3. trzymiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy ponad 8 lat.

W przypadku nauczycieli zatrudnionych na podstawie mianowania przysługuje odprawa w wysokości sześciomiesięcznego wynagrodzenia zasadniczego.

 

Podjęcie zatrudnienia w innej szkole po uzyskaniu odprawy.

Dodatkowo wskazać należy, iż Karta Nauczyciela, jak też wspomniana powyżej ustawa, nie przewidują możliwości niewypłacenia odprawy nauczycielowi w przypadku, gdyby podjął zatrudnienie w innym miejscu pracy po rozwiązaniu istniejącego wcześniej stosunku pracy.

W ten sposób orzekł również Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13 czerwca 1995 r. (I PRN 29/95, OSNP 1995, nr 22, poz. 277), gdzie stwierdzono, że nie ma podstaw do odmowy wypłaty odprawy nauczycielowi z którym rozwiązano stosunek pracy na podstawie art. 20 Karty Nauczyciela, a ten podjął zatrudnienie w innej szkole.

Wyjątkiem są sytuacje, kiedy to nauczyciel mianowany zostanie przeniesiony do innej szkoły na swoją prośbę lub za swoją zgodą, a szkoła, w której pracował poprzednio ulegnie likwidacji (wyrok SN z dnia 12 grudnia 2001 r., I PKN 712/00, OSNP 2003, nr 23, poz. 564).

W tym kontekście warto również zauważyć, że podstawą nabycia prawa do odprawy, o której mowa, jest rozwiązanie z nauczycielem stosunku pracy bez wypowiedzenia na podstawie art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela. Prawa do odprawy nie będzie więc miał nauczyciel, z którym rozwiązano stosunek pracy w trybie art. 27 ust. 1 Karty Nauczyciela, czyli z trzymiesięcznym wypowiedzeniem. Dotyczy to jednak nauczycieli zatrudnionych na podstawie umowy o pracę zawartą na czas nieokreślony (wyrok SN z dnia 16 lutego 1995 r. I PRN 120/94, OSNP 1995, nr 14, poz. 171).

 

2. Odprawa w związku z rozwiązaniem stosunku pracy na podstawie art. 28 KN.

Obowiązek wypłaty odprawy w przypadkach określonych w treści art. 28 KN dotyczy jedynie nauczycieli zatrudnionych na podstawie mianowania. Nie nabywają prawa i tym samym roszczenia do zapłaty odprawy w przypadkach określonych w powyższym przepisie prawa nauczyciele, których stosunek pracy został zawarty na podstawie umowy o pracę.

1. Przepis art. 28 KN przewiduje prawo do odprawy w następujących przypadkach:
   1. rozwiązania stosunku pracy w związku z orzeczeniem przez lekarza przeprowadzającego badanie okresowe lub kontrolne o niezdolności nauczyciela do wykonywania dotychczasowej pracy – art. 28 ust. 1 KN. W tym przypadku nauczycielowi przysługuje odprawa w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia zasadniczego ostatnio pobieranego w czasie trwania stosunku pracy – za każdy pełny rok pracy na stanowisku nauczyciela, w jednostkach organizacyjnych, o których mowa w art. 1 ust. 1 oraz ust. 2 pkt 1 i 1a, nieprzekraczającą jednak sześciomiesięcznego wynagrodzenia zasadniczego;
2. rozwiązania stosunku pracy z przyczyn określonych w art. 70 ust. 2 KN tj. w sytuacji, gdy nauczyciel kieruje do pracodawcy podanie o przeniesienie – art. 18 ust. 1 KN – do miejscowości, będącej miejscem stałego zamieszkania współmałżonka, a podanie nie może zostać uwzględnione z uwagi na brak możliwości zatrudnienia nauczyciela w tej miejscowości powodując po stronie dyrektora szkoły obowiązek udzielenia nauczycielowi urlopu bezpłatnego, który jeśli trwa dłużej niż 2 lata i w tym okresie nauczyciel nie podejmuje ponownie pracyczy okoliczność niemożliwości przeniesienia nadal istnieje dyrektor szkoły rozwiązuje z nauczycielem stosunek pracy. W przypadku nauczycielowi przysługuje odprawa w wysokości odprawę pieniężną na zasadach określonych jak w przypadku ad. 1 (art. 28 ust. 1 KN) nieprzekraczającą jednak:
3. trzymiesięcznego wynagrodzenia zasadniczego, jeżeli okres pracy nauczycielskiej nie przekroczył 10 lat;
4. sześciomiesięcznego wynagrodzenia zasadniczego, jeżeli okres pracy nauczycielskiej przekroczył 10 lat.
5. rozwiązania stosunku pracy z przyczyn określonych w art. 23 ust. 1 pkt 6 KN tj. cofnięcia skierowania do nauczania religii w szkole na zasadach określonych w ustawie z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. 2004 r. Nr 256 poz. 2572 z późn. zm.) – art. 12 ust. 1 i wydanego na podstawie art. 12 ust. 2 tej ustawy § 5 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach (Dz. U. 1992 r. Nr 36 poz. 155). W tym przypadku nauczycielowi przysługuje odprawa w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia za każdy rok pracy na stanowisku nauczyciela religii, nie więcej jednak niż w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia.

 

3. Odprawa w związku w związku z ustaniem stosunku pracy na podstawie art. 87 KN.

Ustanie stosunku pracy w związku z okolicznościami wskazanymi w treści art. 87 ust. 1 i ust. 2 KN – przejściem na emeryturę, rentę z tytułu niezdolności do pracy czy nauczycielskie świadczenie kompensacyjne – powoduje powstanie prawa do odprawy, której wysokość uzależnionej od okresu pracy w szkole.

Jeżeli nauczyciel przepracował w szkole:

• co najmniej 20 lat przysługuje mu odprawa w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia ostatnio pobieranego w szkole będącej podstawowym miejscem jego pracy;
• mniej niż 20 lat nauczycielowi przysługuje odprawa w wysokości dwumiesięcznego ostatnio pobieranego wynagrodzenia w szkole będącej podstawowym miejscem jego pracy.

W przypadku zbiegu prawa do odprawy na podstawie art. 87 ust. 1 i ust. 2 KN nauczycielowi przysługuje tylko jedna odprawa, korzystniejsza dla nauczyciela – art. 87 ust. 4 KN.

W przypadku nauczycieli zatrudnionych na podstawie mianowania, z którymi pracodawca rozwiązuje stosunek pracy na podstawie art. 28 ust. 1 KN tj. w związku z orzeczeniem przez lekarza przeprowadzającego badanie okresowe lub kontrolne o niezdolności nauczyciela do wykonywania dotychczasowej pracy i na tej podstawie nauczyciel otrzymał odprawę, nauczycielowi nie przysługuje odprawa na podstawie art. 87 KN, jeżeli następnie nauczyciel przechodzi na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy (Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 lutego 2006 r. I PZP 4/2005).

 

Prawo do odprawy nie przysługuje w przypadku przeniesienia nauczyciela na podstawie art. 18 ust. 1 KN, która to czynność następuje przed likwidacją szkoły, jak również w przypadku zaistnienia okoliczności określonych w art. 20 ust. 1 pkt 2 KN. Podobnie wygląda sytuacja, gdy nauczyciel przechodzi w stan nieczynny. W takich przypadkach odprawa nie przysługuje (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 2001 r. I PKN 712/2000).