Urlop macierzyński przysługuje tylko osobom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę (nie wliczane są do tego osoby z samozatrudnieniem lub z umową zlecenie). Zasiłek macierzyński przysługuje natomiast nie tylko osobom zatrudniona na umowę o pracę, ale również przysługuje osobom, pracującym na umowie zlecenie lub samozatrudnieniu.
Urlop macierzyński.
Urlop macierzyński, którego regulują przepisy działu III Kodeksu pracy (art. 175 i n.) przysługuje kobietom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę (nie wliczane są do tego osoby z samozatrudnieniem lub z umową zlecenie), które niedługo urodzą dziecko lub już urodziły. Z urlopu macierzyńskiego mogą także skorzystać ojcowie.
Należy zaznaczyć, że urlop macierzyński dotyczy przerwy w pracy związanej z urodzeniem dziecka, a nie świadczenia pieniężnego, które przysługuje osobom ubezpieczonym. Wspomniane świadczenie pieniężne jest określane, jako zasiłek macierzyński a nie urlop macierzyński.
Warto podkreślić, że pojęcia urlopu macierzyńskiego i zasiłku macierzyńskiego są ze sobą ściśle powiązane, ponieważ kobieta przebywająca na urlopie macierzyńskim otrzymuje zasiłek macierzyński (świadczenie pieniężne).
Urlop macierzyński jest obowiązkowy i płatny, przyznawany kobiecie, która:
- wkrótce urodzi dziecko lub właśnie urodziła,
- adoptowała lub przyjęła dziecko na wychowanie w ramach rodziny zastępczej (z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej) dziecko do lat 7 – w szczególnych sytuacjach do 10. roku życia
Kobieta po porodzie musi wykorzystać obowiązkowo przysługujące jej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego – jeżeli zatrudniona jest na umowę o pracę. Wykorzystanie urlopu macierzyńskiego w podanym okresie jest obowiązkowe, regulowane przepisami. Kobieta nie może z podanego urlopu zrezygnować.
Po upływie 14 tygodni od porodu, kobieta może wrócić do pracy, ale musi przekazać pozostałe 6 tygodni ojcu dziecka – który również ma prawo do wykorzystania urlopu macierzyńskiego (tzw. tacierzyńskiego) pod warunkiem, że jest on również ubezpieczony.
Warto tutaj podkreślić, iż kobieta spodziewająca się dziecka może pójść na urlop jeszcze przed porodem (nie tylko po porodzie). Może wykorzystać maksymalnie 6 tygodni urlopu (jednakże co najmniej 2 tygodnie przed terminem porodu). Natomiast po porodzie przysługuje jej reszta obowiązkowego urlopu macierzyńskiego.
Czas przysługującego urlopu macierzyńskiego jest uzależniony od ilości urodzonych dzieci (art. 180 Kodeksu pracy). Mianowicie kobiecie przysługuje:
- 20 tygodni (140 dni) – gdy jedno dziecko urodzi się lub zostanie przysposobione,
- 31 tygodni (217 dni) – gdy dwoje dzieci urodzi się lub zostanie przysposobione,
- 33 tygodni (231 dni) – gdy troje dzieci urodzi się lub zostanie przysposobione.
Na każde kolejne dziecko z ciąży mnogiej doliczane jest dodatkowe 2 tygodnie (35 tygodni przy czworaczkach, 37 przy pięcioraczkach).
Zasiłek macierzyński
Zasiłek macierzyński otrzymuje osoba zatrudniona na umowę o pracę, ale może go otrzymać również osoba zatrudniona na umowie zlecenie lub samozatrudnieniu. Zasiłek macierzyński, to świadczenie pieniężne, które może otrzymać tylko jeden rodzic – matka lub ojciec dziecka. Szczegółowe regulacje dotyczące zasiłku macierzyńskiego zawarte są w rozdziale 6 Ustawy z dnia 25 czerwca 1999 o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.
Zasiłek macierzyński podobnie, jak urlop macierzyński może otrzymać osoba, która urodzi dziecko lub przyjmie dziecko na wychowanie (do lat 7, w wyjątkowych sytuacjach do 10 lat) lub jest rodziną zastępczą.
Podstawą do otrzymania zasiłku macierzyńskiego jest podleganie ubezpieczeniu chorobowemu. Przy umowie o pracę ubezpieczenie chorobowe jest to obowiązkowe, natomiast przy umowie zlecenie i samozatrudnieniu ubezpieczenie to jest dobrowolne.
Zasiłek macierzyński jest wypłacany rodzicom przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych jeżeli dziecko urodziło się w okresie podlegania ubezpieczeniu chorobowemu. Zasiłek wypłacany jest jednej osobie – matce lub ojcu przebywającym na urlopie:
- macierzyńskim – od 20 do 37 tygodni,
- tacierzyńskim – za część urlopu macierzyńskiego, której nie wykorzystała matka dziecka,
- rodzicielskim – za 32 tygodnie w przypadku urodzenia lub przysposobienia jednego dziecka, i 34 tygodnie w przypadku urodzenia lub przysposobienia dwójki lub więcej dzieci,
- ojcowskim – za 14 dni trwania tego urlopu, niezależnie od liczby urodzonych dzieci.
Podstawa wymiaru zasiłku macierzyńskiego pracownika, to przeciętne miesięczne wynagrodzenie. Wysokość zasiłku macierzyńskiego w przypadku urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego jest uzależniona od deklaracji matki, a więc określenia na jaki czas chce go otrzymywać:
- 100 % podstawy wymiaru – przysługuje, jeżeli kobieta nie zamierza skorzystać z urlopu rodzicielskiego; 100 % zasiłku przysługuje przez cały okres urlopu macierzyńskiego,
- 80 % podstawy wymiaru – przysługuje, jeżeli kobieta po urodzeniu dziecka będzie wnioskowała o urlop rodzicielski; wniosek musi złożyć nie później niż 21 dni po porodzie; 80 % podstawy wymiaru przysługuje podczas urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego;
- 60 % podstawy wymiaru – przysługuje, jeżeli kobieta przekroczy 21-dniowy termin złożenia wniosku o urlop rodzicielski; 100 % zasiłku przysługuje podczas urlopu macierzyńskiego, a 60 % podczas urlopu rodzicielskiego.
Wysokość zasiłku macierzyńskiego, który przysługuje ojcu dziecka (w trakcie urlopu ojcowskiego) wynosi 100 % wynagrodzenia lub przychodu, będącego podstawą wymiaru składek ubezpieczeniowych.
Warto podkreślić, iż przy umowie zlecenia nie obowiązuje okres wyczekiwania – kobieta zatrudniona na zleceniu otrzyma zasiłek macierzyński od pierwszego dnia ubezpieczenia.
Podczas urlopu macierzyńskiego kobieta otrzymuje zasiłek macierzyński w wysokości 100 % podstawy wymiaru zasiłku. Zasiłek macierzyński wiąże się z urlopem macierzyńskim. Tak więc, zasiłek przysługuje przez okres, który wyznacza urlop macierzyński.
Zgodnie z kodeksem pracy okres ten jest zależny od ilości urodzonych dzieci:
- 20 tygodni (140 dni) – gdy urodzimy lub przyjmiemy na wychowanie jedno dziecko,
- 31 tygodni (217 dni) – gdy urodzimy lub przyjmiemy na wychowanie dwoje dzieci,
- 33 tygodnie (231 dni) – gdy urodzimy lub przyjmiemy na wychowanie troje dzieci,
- 35 tygodni (245 dni) – gdy urodzimy lub przyjmiemy na wychowanie czworo dzieci,
- 37 tygodni (259 dni) – gdy urodzimy lub przyjmiemy na wychowanie pięcioro i więcej dzieci.
Zasiłek macierzyński przysługuje również przez okres urlopu rodzicielskiego (jego długość zależy od tego, ile dzieci urodzimy podczas jednego porodu lub przyjmiemy jednocześnie na wychowanie).
Urlop rodzicielski
Z urlopu rodzicielskiego może skorzystać matka i ojciec dziecka (jednocześnie). Urlop rodzicielski przysługuje rodzicom, którzy wykorzystali podstawowy urlop macierzyński.
Podstawowy wymiar urlop macierzyński może być wykorzystany przez okres:
- 32 tygodni (224 dni) – gdy urodzimy lub przyjmiemy na wychowanie jedno dziecko lub
- 34 tygodni (238 dni) – gdy urodzimy lub przyjmiemy na wychowanie więcej niż jedno dziecko.
W tym wypadku istotne jest, aby łączny wymiar urlopu rodzicielskiego nie przekroczył 32 lub 34 tygodni.