Zasiłek wyrównawczy to świadczenie określone w Ustawie z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (ustawa chorobowa) oraz w Ustawie z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (ustawa wypadkowa) wypłacane przez ZUS lub pracodawcę ubezpieczonemu – pracownikowi ze zmniejszoną sprawnością do pracy, którego wynagrodzenie uległo zmniejszeniu, na skutek poddania się rehabilitacji lub przyuczenia do określonego zawodowego.
Zasiłek wyrównawczy to świadczenie pieniężne, którego celem jest rekompensata pracownikowi jego miesięcznego wynagrodzenia. Jeżeli konieczność poddania się rehabilitacji spowodowana jest chorobą zawodową lub wypadkiem przy pracy, zasiłek wyrównawczy wypłacany jest z ubezpieczenia wypadkowego, natomiast – w pozostałych przypadkach, świadczenie to wypłacane jest z ubezpieczenia chorobowego.
Zgodnie z art. 23 ustawy wypadkowej zasiłek wyrównawczy przysługuje wyłącznie osobie ubezpieczonej będącej pracownikiem ze zmniejszoną sprawnością do pracy, której wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek poddania się rehabilitacji zawodowej w celu adaptacji lub przyuczenia do określonej pracy.
Warto zauważyć, iż zasiłek wyrównawczy przysługuje tylko osobie będącej pracownikiem – zatrudnioną na podstawie umowy o pracę. Prawa do zasiłku wyrównawczego nie przysługuje osobie zatrudnionej na podstawie umowy cywilnoprawnej (np. umowy zlecenia).
Prawo do zasiłku wyrównawczego powstaje w dniu, w którym pracownik podjął rehabilitację. Zasiłek wyrównawczy przysługuje przez okres rehabilitacji zawodowej, maksymalnie przez okres 24 miesięcy.
Zasiłek wyrównawczy przyznawany jest w wysokości stanowiącej różnicę między przeciętnym miesięcznym wynagrodzeniem za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających rehabilitację a wynagrodzeniem miesięcznym osiąganym podczas pracy z obniżonym wynagrodzeniem.
Jeżeli pracownik przepracował tylko część miesiąca wskutek nieobecności w pracy z przyczyn usprawiedliwionych, zasiłek wyrównawczy za ten miesiąc przysługuje w wysokości różnicy między przeciętnym miesięcznym wynagrodzeniem, zmniejszonym o 1/30 za każdy dzień tej nieobecności, a wynagrodzeniem osiągniętym w tym miesiącu. Zasiłek wyrównawczy wypłacany jest przez pracodawcę (płatnika składek na ubezpieczenie chorobowe), jeżeli zgłosił on do ubezpieczenia chorobowego powyżej 20 ubezpieczonych. W innym wypadku zasiłek wyrównawczy wypłaca ZUS.
Sposób uzyskania zasiłku wyrównawczego.
Aby otrzymać zasiłek wyrównawczy należy złożyć wniosek o przyznanie tego zasiłku – wniosek taki składamy do pracodawcy (jeżeli jest on płatnikiem składek) albo do jednostki ZUS właściwej ze względu na siedzibę pracodawcy. Do wniosku należy załączyć:
- orzeczenie lekarza orzecznika ZUS albo lekarza wojewódzkiego ośrodka medycyny pracy o potrzebie poddania się rehabilitacji zawodowej,
- zaświadczenie pracodawcy albo zakładowego lub międzyzakładowego ośrodka rehabilitacji zawodowej o okresie rehabilitacji zawodowej lub przyuczenia do określonej pracy, a także zaświadczenie o wysokości miesięcznego wynagrodzenia uzyskanego w tym czasie,
- zaświadczenie płatnika składek wystawione na druku ZUS Z-3.
W sytuacji, w której zasiłek wyrównawczy pochodzi z ubezpieczenia wypadkowego, potrzebne będą również następujące dokumenty:
- protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy, jeżeli konieczność poddania się rehabilitacji zawodowej została spowodowana wypadkiem przy pracy,
- decyzja o stwierdzeniu choroby zawodowej wydana przez inspektora sanitarnego, jeżeli konieczność poddania się rehabilitacji zawodowej została spowodowana chorobą zawodową.
Zasiłek powinien zostać wypłacony w ciągu 30 dni od dnia złożenia wszystkich niezbędnych dokumentów. Od negatywnej decyzji można się odwoływać.
Zasiłek wyrównawczy nie przysługuje wszystkim pracownikom.
Możliwości ubiegania się o zasiłek wyrównawczy nie mają osoby uprawnione do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego. Ponadto zasiłek wyrównawczy nie przysługuje za okresy:
- niezdolności do pracy z powodu choroby,
- sprawowania opieki,
- pobierania zasiłku macierzyńskiego,
- nieobecności w pracy z innych przyczyn, za które pracownik nie otrzymuje wynagrodzenia.
Prawo do zasiłku wyrównawczego ustaje:
- z dniem zakończenia rehabilitacji zawodowej i przesunięcia do innej pracy, nie później jednak niż po 24 miesiącach od dnia, w którym ubezpieczony będący pracownikiem podjął rehabilitację,
- jeżeli z uwagi na stan zdrowia ubezpieczonego będącego pracownikiem rehabilitacja zawodowa stała się niecelowa.
Zasiłek wyrównawczy z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługuje również w przypadku, gdy:
- wyłączną przyczyną wypadku było udowodnione naruszenie przez ubezpieczonego przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa,
- ubezpieczony, będąc w stanie nietrzeźwości albo pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych, przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku,
- ubezpieczony, bez uzasadnionej przyczyny, odmówił poddaniu się badania stanu trzeźwości albo przez swoje zachowanie uniemożliwił przeprowadzenie takiego badania.